Cilt lekeleri neden oluşur?
Yüzde oluşan kahverengi lekeleri ele alırsak bunlar; 30’lu yaşlardan sonra buğday ve esmer tenli kadınlarda ortaya çıkan geniş kahverengi lekeler (melazma) ya da daha çok 40’lı yaşlardan sonra güneşin deride yıllar içinde yarattığı etkiyle ortaya çıkan lekelerdir (lentigo).
İkinci tip lekelerde, kadın ve erkek eşit oranda etkilenir; açık tenli kişiler daha çok risk altında. Her iki tip lekede de en önemli etken GÜNEŞ!
Cilt lekeleri vücutta daha çok hangi bölgelerde ve kimlerde görülür?
Lekeler en çok yüzde özellikle alın, yanaklar ve bıyık bölgesinde görülür. Nadiren kolların alt kısmında da rastlayabiliyoruz. Neden özellikle bu bölgelerde yerleştiği bilinmiyor. Daha çok 30’lu yaşlardan sonra ve kadınlarda ortaya çıkan bu lekeler eskiden daha çok doğum kontrol ilaçlarına bağlanırdı. Ama bu ilaçları kullanmayan kişilerde de ve %10 oranında erkeklerde de görülmesi sadece östrojen hormonunun rol oynamadığını göstermekte. Ve yine böyle bir sorunu olan kişide hormonel bir bozukluk araştırılmasına gerek yok. Ancak kişi doğum kontrol hapı kullanıyorsa mümkünse kullanmamasını öneriyoruz. Arjantin’de yapılan bir araştırmada melazmanın tiroit (guatr) sorunu olan kadınlarda daha sık rastlandığı bildirilmiş. Bizim ülkemizde de tiroit hastalıklarının çok yüksek oranda görüldüğünü biliyoruz.
Diğer güneşin birikici etkisiyle ortaya çıkan erkek kadın farkı gözetmeyen lekeler (halk arasında yaşlılık lekesi olarak da anılır) ise daha küçük ve yuvarlak lekelerdir; kişinin güneşe en çok maruz kalan bölgelerinde 40-50’li yaşlardan sonra görülmeye başlar. Saçı dökülmüş erkeklerde en çok alın üst kısmı ve kafanın tepesindeki saçsız alanda veya yanaklar, burun veya ellerin üzeri bu lekelerin sık yerleştiği alanlardır.
Kullandığımız ilaçlar cilt lekelerine sebep olabilir mi?
Bazı kalp ilaçları, antibiyotikler veya tansiyon ilaçları yine bazı kişilerde güneşe duyarlılık yaratma yoluyla ya da doğrudan leke oluşumuna neden olabilirler. Bunu saptamak için dermatolog tarafından alınan öykü ve klinik görünümün birleştirilmesi çok önemlidir.
Bir de “liken” adı verilen bir hastalık vardır ki bunun özellikle leke ile kendini gösteren bir tipi vardır (liken pigmentosus) bunun diğer lekelerle karıştırılmaması gerekir çünkü tedavisi tamamen farklıdır. Diğer lekeler için kullanılan tedaviler likenin daha da kötüleşmesine neden olabilir. Bu durumda dermatoloğun rolü çok önemli olacaktır.
Genetik faktörler etkiliyor mu?
Bildirilen çalışmalarda hastaların, yaklaşık yarısında ailede melazma öyküsü bulunmaktadır. Bu da genetik faktörlerin önemini vurgulamakta.
Cilt lekelerinde en büyük etken güneş ve solaryum!
Güneşin bu lekeleri ortaya çıkaran kilit faktör olduğunu düşündüğümüzde gerek doğal güneşlenme gerekse yapay güneşlenme olan solaryumun melazmanın ortaya çıkmasında veya yinelemesinde, ayrıca lentigoların oluşmasında ve artmasındaki rolü kaçınılmazdır.
Yanıklar leke oluşumunu tetikler mi?
Kesinlikle evet. Birçoğumuzun omuzlarında çocuklukta veya ergenlikte oluşan güneş yanıklarına ait lekeler yok mudur? Bu yanıklara ait lekelerin kalıcı bir tedavisi olmamakla birlikte IPL lazer veya Q anahtarlı lazerler silgi gibi bunların silinmesini sağlar ama bir süre sonra yineleme olasılıkları yüksektir.
Ciltte leke oluşmaması için nelere dikkat etmek gerekir?
Bahar ve yaz aylarında ve karlı kış günlerinde yüz bölgesinin etkin bir şekilde güneşten korunması (şapka ve güneşten koruma faktörü 30 ve üzerinde koruyucu krem kullanımı) esastır. Bunu yapmadığımız taktirde hangi tedavi yöntemini kullanırsak kullanalım lekenin yinelemesi hatta daha da artması kaçınılmazdır.
Bir de özellikle bahar ve yaz aylarında yüz bölgesine yapılacak ağda veya sir ağda, ip ile epilasyon veya kimyasal soyma (peeling) gibi işlemler de leke oluşumunda veya melazmanın tetiklenmesinde önemli faktörler olduğunu unutmamalıyız.
Prof. Dr. Sedef Şahin
Acıbadem Üniversitesi Deri ve Zührevi Hastalıklar Anabilim Dalı Başkanı
