Ana SayfaPsikolojiÇocuk Psikolojisiİzinsiz alma davranışı ve ebeveynin izleyeceği yol nedir?

İzinsiz alma davranışı ve ebeveynin izleyeceği yol nedir?

-

Küçük yaşlarda çocuklar tarafından başkalarına ait olan bir şeyi izinsiz alma davranışı sık görülen bir durumdur. Ancak bu yaşlarda, bu tür eylemleri çalmak anlamında kabul etmemek gerekir. İzinsiz eşya alma, gerçek dışı olaylar anlatma, inatçılık vb. problem davranışlarından bazıları gelişim döneminin bir özelliği olarak ortaya çıkabilmektedir. Her gelişim döneminin kendine özgü davranışları vardır. Bu nedenle çocuğun içinde bulunan gelişim döneminin özelliklerini iyi bilmek gerekir.

Okul öncesi dönemde çocuklar kendilerine ait olmayan herhangi bir eşyanın izinsiz alınmamasına ilişkin bilgiye sahip değillerdir. İstedikleri bir eşyaya sahip olabilmek için istemenin yeterli olduğunu düşünürler. Bu nedenle isterler ve kimin olduğuna bakmaksızın alırlar. Ancak beş altı yaşlarında çocuklar daha fazla otokontrole sahiptirler. Bu yaşlarda devam eden alışkanlık haline gelmiş olan izinsiz alma davranışlarının dikkate alınması gerekmektedir. Araştırmalara göre izinsiz almalar beş ile sekiz yaş arasında oldukça sıktır.

Özellikle ilkokulun ilk yıllarında çocuklar birbirlerinin renkli silgi ve kalemlerini izinsiz alıp eve getirebilirler. Eve getirilen bu nesneleri ise ya birbirleri ile değiştirdiklerini ya da ödünç almış olduklarını söylerler. Bu dönemlerde izinsiz eşya alma, yalan söyleme ve benzeri davranışlar görüldüğünde aileler büyük panik yaşarlar. Ancak şu unutulmamalıdır ki küçük yaşlarda bu davranışı sergileyen çocuk, davranışının yanlış olduğuna ilişkin bir bilgiye sahip değildir.

Neden izinsiz alma davranışında bulunurlar?

Yapılan tüm davranışların bir nedeni vardır. Eğer çocuk gereksinimlerini uygun yollarla elde edemiyorsa o zaman istediğini elde etmek için farklı yollar dener. Problem davranışın kaynağını ararken, ebeveynlerin çocuğun bu davranışını neden ve ne kadar sıklıkta yaptığını gözlemlemesi gerekmektedir. Çocukların yanlış davranışlarının nedenleri ortaya çıkarıldığında  problem davranışlarla başa çıkmak çok daha kolay olacaktır.

Çocuklar sergiledikleri bazı davranışlarda yetişkinlerin sınırlarını test etmekte, kendi davranışlarına ilişkin deneyim kazanmaktadırlar. Çocuklar dikkat çekmek kızgınlıklarını belli etmek, cezadan kaçmak veya ailedeki bir davranışı model aldıkları için izinsiz alma gibi olumsuz davranışları sergilemeye başlarlar. Örneğin; Kardeşin doğumuyla birlikte çocuklar kendilerinin eskisi kadar sevilmediği düşüncesine kapılabilirler. Bu düşünce nedeniyle anne babaya kızgınlığını belli etmek için onları kızdıracak davranışlarda bulunurlar. İzinsiz alma davranışı da bu tutumlardan bir tanesidir. Anne baba arasındaki anlaşmazlıklar ve bu anlaşmazlıkların çocuklara yansıtılması da bu gibi problem davranışların oluşmasına neden olabilir.

İzinsiz alma davranışı karşısında ebeveyn ne yapmalı?

Bu davranış karşısında anne babaların tepkileri çeşitlilik göstermektedir.  Bazı ebeveynler çocuğu suçlu sandalyesine oturtarak çocuğun suçuna eş değerde ceza verme arayışına girerken, bazılarının yaptığı yanlış da  bu davranışın görmezden gelinmesidir. Çocuk bu noktada davranışı içselleştirerek normal bir davranış gibi sürdürecektir. Çocuğu suçlamak, cezalandırmak veya aşırı tepki ise problemin daha da kötüleşmesine neden olabilir. Ancak bu gibi davranışlar etkili bir çözüm yolu değildir. İzlenecek en doğru çözüm yolu çocuğu korkutmadan alınan nesnenin sahibine geri verilmesidir. Böylelikle çocuk gereksiz yere suçlanmamış,  davranışı da onaylanmamış olur. Sonunda kazançlı çıkmayışı da bu davranışın yinelenmesini daha az çekici duruma getirir.

Ebeveynler çocuklarının davranışlarının nedenlerini anlamaya çalışmalı, anlaşılamayan durumlarda ise uzman yardımı almaktan kaçınmamalıdırlar.

Uzm. Psk. Sena Kaçar
SENS Gelişim Akademisi