Ebeveynler genellikle ikiz bebeklerin sağlık kontrollerinin nasıl olduğu tek bebekten farklı olup olmadığını merak ederler. İkiz bebekler eğer anne karnında 37. Gebelik haftalarını doldurup (37 hafta-42 hafta) miyadlarında doğarlarsa yapılan kontrolleri tekil bebeklerden belirgin farklılık göstermemektedir. İlave olarak ikiz bebekler yalnızca aynı hacmi (anne rahmini) kardeşi ile paylaştığı için sıkışıklığa bağlı olarak kalça ekleminde sorunlar görülebilir ve bu sebeple kalça ultrasonu çekilmesi gerekmektedir.
Prematüre nedir?
Prematüre kelimesini bizler olgunluğunu (matürite) tamamlamamış bebekler için kullanmaktayız. Normal gebelik süresi son adet tarihinden sonra tamamlanmış 37. hafta ile 42. haftalar arasıdır. Böylelikle eğer bir bebek 37 haftadan önce doğmuş ise ister tekil ister çoğul gebelik olsun prematüre olarak kabul edilmektedir. Anne karnında iken gerekli olgunluğunu tamamlamadan doğmuş olan bir bebek hangi organ veya sistemi gelişimini tamamlayamadı ise ona bağlı sorunlarla karşılaşır. Bunların en sık karşılaşılanları da solunum sıkıntısı, beslenme sorunları, vücut ısısını korumada güçlük ve barsak problemleri olmaktadır. Bu durumlarda bizler sorun ne ise onun desteğini yaparak (solunum desteği, serumla veya hortumla beslenme desteği, kuvöz içinde ısınmasına yardımcı olma gibi) bebeklerimize yaşam için gereken olgunluğu kazanana kadar anne karnındaki ortamı sağlamaya çalışmaktayız.
Doğum haftasına bağlı olarak ikiz bebeklere özel sık rastlanan sorunlar neler?
Eğer ikiz bebekler miyadına kadar anne karnında kalırsa sorunla karşılaşma riski tekil gebeliklerden çok farklı değildir. Burada önemli olan büyüme olanağı kısıtlı olan anne rahmini kardeşi ile paylaşan ikizlerin erken doğum ihtimalinin tekil bebeklere göre daha fazla olmasıdır. Doğum haftası ne kadar düşük ise karşılaşılan sorunlarda aynı oranda fazla olmaktadır. Aslında gebeliğin 3. Ayının sonunda bebekler bizim çok ufaltılmış birer kopyamız halinde olmaktadır. Bütün organları olması gerektiği yerindedir, ancak fonksiyon olarak çok yetersizdir. Gebeliğin geri kalan kabaca 25-26 haftasında organlar hacim olarak büyümekte ve en önemlisi fonksiyonlarını artırmaktadır. Anne karnında doğuma kadar kullanmadığımız tek organımız akciğerlerimiz olması nedeniyle gelişimi de en geç tamamlanan organımız akciğerlerimizdir. Bu yüzden yenidoğan döneminde en sık solunum sorunları ile karşılaşmaktayız.
Anne karnında bebeklerin kiloları özellikle son 3 ayda artmaktadır. Bu dönemde ikizlerde kilo alımı tekil bebeklere göre daha az olmaktadır. Depoları az olan bebeklerin kan şekerlerini kendi başlarına koruma ihtimali daha düşük olması nedeniyle daha düşük doğum tartılı olması muhtemel olan ikizlerde hipoglisemi dediğimiz şeker düşüklüğünün görülmesi daha sık olmaktadır. Aslında unutulmaması gereken, karşılaşılan problemlerin çoğunu bebeğin ikiz olmasından çok doğum haftasının ve doğum tartısının düşüklüğü ile ilişkili olduğudur.
İkiz doğumun ardından ilk günlerinde yapılması gereken tetkikler nelerdir? Uygulamada tek bebek ile farklar var mıdır?
Kalça ultrasonu harici ilave yapılması gereken tetkik yoktur. Ancak doğum tartısı ve haftası düşük ise kan şekerini ve sarılık açısından bilirubin değerlerini yakından takip etmek gerekmektedir. Bebeği takip eden kurumlar arasında ufak tefek farklılıklar olabileceğinden bu durumlarda doktorunuzun tavsiyelerine uymak en doğru yaklaşım olacaktır.
İkiz bebekleri olan ailelerin özen göstermesi gereken özel durumlar var mıdır?
Yemesi, içmesi, uyuması ve tuvaletini yapması ile tamamen size bağımlı olan bir varlığa sahip olmak başta anne olmak üzere tüm aile için hem fiziksel hem duygusal zorluklar getirmektedir. Bu zorluklar çoğul gebeliklerde bebek sayısı arttıkça daha da fazla oranda artmaktadır. Bu özel durumda anneye tüm aile bireylerinin ellerinden gelen yardımı yapmaları gerekmektedir. Bebekler açısından ise erken dönemde tekil olsun çoğul olsun tüm bebekler için geçerli olan kalabalık ortamdan kaçınma, hasta kişilerden kaçınma, sigara içilen ortamda bulunmama gibi genel yaklaşımların benimsenmesi gerekmektedir.
İkiz bebekler nasıl uyutulmalı?
Bu durum tamamen bebeklerin kararı olmaktadır. Şimdiye kadar takip ettiğim ikizlerin bir kısmı aynı yatakta sorunsuz yatmakta iken bir kısmı ise ikizinin nefes alma sesinden bile rahatsız olup en başından itibaren farklı odalarda yatmaktadır. Benim önerim kendi odalarında kendi yataklarında yatmaları olmaktadır. Ama patronun onlar olduğu unutulmamalı ve uyku kararında bebeklerimizin tercihlerine göre planımızı yapmak daha verimli olmaktadır.
İkiz bebekler nasıl emzirilmeli? Normal şartlarda annenin sütü yeterli oluyor mu?
Anne memesinden süt alan bebeklerin aynı anda emzirilmeleri başta annenin olmak üzere tüm ailenin hayatını kolaylaştırmaktadır. Zor olmakla birlikte en başta anne ve bebekler eş zamanlı emzirme ve emmeye alışırsa beslenmede büyük bir sorunun üstesinden gelinmiş olur. Farklı zamanlarda beslenme durumunda birinin beslenmesi, gazının çıkarılması, altının değiştirilmesi ve uyutulmasının ardından diğerine geçerek aynı işlemler yapıldığında ilk bebeğin beslenme süresi tekrar gelmiş olur. Bu durumda anneye mutlaka bir kişinin yardım etmesi gerekmektedir. Normal şartlarda annelerin ikiz bebeklere yetecek kadar sütü gelebilmektedir. Bu soruya en güzel cevabı doğa vermektedir. İnsanların iki memesi vardır, bu da iki bebeği sorunsuz şekilde besleyebileceğimizi göstermektedir. Burada önemli olan annenin bu durumu bilmesi, bebeklerini uygun şekilde emzirmeye devam etmesi ve bebeklerin yakın aralıklarla yapılan kilo takiplerinin süt miktarının yeterli olduğunu bize göstermesidir. Mama bizim uygulamamızda ikizlerde olmazsa olmaz değil, gerektiği durumlarda desteğimiz olmaktadır.
İkiz bebeklerin aralarında iletişim geliştirip aile bireylerine fazla yönelmedikleri ve bu sebeple geç konuştukları yönünde bir söylem var. Siz böyle bir durumla karşılaştınız mı?
Bebeklerin kendilerine ait bir dillerinin olduğu, bizim anlamamamıza rağmen dakikalarca konuştukları görülmektedir. Bu durum aslında onların dil pratikleri olarak kabul edilmelidir. Bizi takip etmeye başladıkları andan itibaren bebeklerde erişkin bir insanla konuşuyormuş gibi açık anlaşılır kelimelerle konuşmalıyız. Tüm söylediklerimizi kaydettiklerini unutmamalıyız. Başta tek yumurta ikizleri olmak üzere tüm ikizlerin birbirleriyle konuşmadan bile anlaştıkları kabul edilmektedir. Ama pratik hayatta eşit nörolojik şartlara sahip tekil bebeklerle ikizler arasında konuşmaya başlama süreleri açısından belirgin bir fark yoktur.
İkiz olmaya özel gözlemlediğiniz durumlar var mı?
Benim açımdan tekil olsun çoğul olsun her bebekler çok özeldir. Ama daha doğum anında bir (veya daha fazla) kardeşleriyle ve çok büyük ihtimalle en yakın arkadaşlarıyla birlikte bu dünyaya gelme şansına sahip oldukları için ikiz bebeklerin çok şanslı olduklarını düşünmekteyim. Tüm bebeklerimize aileleriyle birlikte sağlıklı ve uzun ömürler dilerim.
Doç. Dr. Atalay DEMİREL
Çocuk sağlığı ve Hastalıkları, Yenidoğan Uzmanı
İlginizi çekebilir:
Annelerin emzirme ve bebek beslenmesi hakkında bilmesi gerekenler
