Kültürümüzde çay kahvaltı sofralarının vazgeçilmezi, gün içinde dostlara ikram edilen bir lezzettir. Akşamları ise pek çok evde yemekten sonra çay demlenir. Çay içmek güne daha zinde başlamak için de faydalıdır. Çay çeşitleri siyah çay, beyaz çay, yeşil çay, Oolong ve Pu-erh çayı gibi isimler alsa da tüm bu çaylar aslında Camellia Sinensis bitkisinden elde edilir. Çayların farklılaşmasının sebebi toplandıktan sonra gördükleri işlemdir. Çayın faydaları ve çay çeşitleri toplama sonrası gördükleri işleme göre farklılık gösterir. Hamileler ve çocuklar için çay tüketimi bazı nedenlerden ötürü sınırlıdır. Çayın faydaları, hamile ve çocuklarda kullanımı, çay çeşitleri ise şöyledir…
Çay çeşitleri nelerdir?
Aynı bitki kullanılmasına rağmen, çay çeşitleri farklı işlemler kullanılarak yapılmaktadır. Yeşil çay buharda işlem görürken, Oolong çayı kısmen fermente, siyah çay tam fermente edilir. Pu-erh çayı da fermente edilerek elde edilen bir diğer çay çeşididir.
Siyah çay
Siyah çay ülkemizdeki en popüler çay çeşididir. Güne başlamanıza yardım etmenin yanı sıra, siyah çayın sağlığa faydaları da vardır. Siyah çay, çay yapraklarının tam fermente edilmesi ile elde edilir. Çay bitkisi, polifenollerden özellikle de flavonoidlerden zengindir. Çayda kateşin flovonoidleri bulunur. Bunlar, vücudun zararlı toksinleri yok etmesine yardımcı olur. Çaya süt veya soğuk su eklenmesi flavonoid oranını azaltır. Bu nedenle şişelenmiş buzlu çay yerine demleme çay tercih edilmelidir. ORAC antioksidan değerlendirme sistemine göre yeşil çay ve siyah çayın antioksidan kapasitesi sarımsak, ıspanak, karnabahar ve Brüksel lahanasından daha fazladır. Kafein sebebiyle miktarı bir kupa ya da 3 – 4 çay bardağından fazla tutmamak kaydıyla siyah çaydan iyi şekilde faydalanmak mümkündür.
Yeşil çay
Çay çeşitleri arasında en aşina olduğumuz yeşil çayın menşei Çin’dir. Ancak artık ülkemizde de sevilen bir çay haline gelmiştir. Yeşil çayın yaprakları toplandıktan sonra fermente edilmez. Sadece buharda işlem görür. Sağlıklı hücre büyümesini arttırdığı, bilişsel işlevi desteklediğini, ruh halini canlandırdığı, diyabet ve kanser riskini azalttığı için sık sık önerilir. Yeşil çayın bir diğer sağlık yararı ise kilo vermenize yardımcı olmasıdır. Yapılan çalışmalarda 3 fincan yeşil çay tüketiminden sonra kanda antioksidan seviyelerinde ciddi artışlar gözlemlenmiştir. Özellikle çeşitli böbrek rahatsızlıkları, kronik kalp ve damar rahatsızlıkları, anksiyetesi ve kanında pıhtılaşma sorunları olanların yeşil çay kullanması önerilmez. Sağlıklı, kronik hastalığı olmayanlar (olanlar hekimine danışarak) günde 1 fincan içerek kilo ve şeker dengelerini korumak için faydalanabilir.
Oolong çayı
Çin’den yayılan bu geleneksel çay zengin tadı ile dünyada da ilgi görmüştür. Oolong çayı içimi kolay ve aromatiktir. Oolong çayı yarı fermente bir çaydır. Dünyadaki çay tüketiminin %2’sini oluşturur.
Tüm çaylar arasında en yüksek miktarda kafein içeren çaydır. Ancak, popülaritesinin nedeni Oolong çayının sağlığa olan faydalarıdır. Daha ışıltılı bir cilt, sağlıklı bir kalp için önerilen Ooolong çayı aynı zamanda kolesterol düşürücü yararları ile de biliniyor.
Beyaz çay
Beyaz çay, yumuşak bir tada ve yüksek antioksidan seviyesine sahiptir. Beyaz çay, sağlığa faydaları açısından diğer çaylara oranla daha iyi bir çay olarak bilinir. Kolesterolü ve kan basıncını düşürmekten, daha sağlıklı dişler, kemikler ve cilde kadar pek çok faydası vardır. Tabii miktarda aşırıya kaçmamak kaydıyla.
Pu-erh çayı
Pu-erh çayı işlenirken yüksek fermantasyon ve daha sonra uzun süreli yaşlandırma yapılır. Daha uzun süre yaşlanan Pu-erh çayı daha aromatiktir. Bununla birlikte, küf kokusu veya tadı da olabilir. Zira küf ve bakteri bazen uzun yaşlanma sürecinde çayı ele geçirebilir. Bu sebeple dikkatli olunmalıdır çünkü küf sağlık için zararlıdır.
Pu-erh çayı zihin açıcı olarak kullanıldığı gibi yüksek kolesterolü azaltmak için de yardımcıdır. Pu-erh çayı diğer çaylar kadar olmasa da kafein içerir. Pu-erh çayı ayrıca, kalp ve kan damarlarını korumaya yardımcı olabilecek antioksidanlar ve diğer maddelerden de zengindir. Kolesterolü düşürmek için pu-erh çayının kullanılmasının sebebi diğer çaylardan farklı olarak, az miktarda lovastatin adı verilen bir madde içeriyor olmasıdır.
Hamileler ve çocuklar çay içebilir mi?
Çayın faydaları da tüm diğer besinlerde olduğu gibi makul miktarda içildiğinde ortaya çıkar. Bu miktar da genellikle tüm çay çeşitleri için günde 1 ile maksimum 3 fincan arasındadır. Hamileler en düşük miktarda kullanmalıdır özellikle yüksek tansiyon problemi olanlar çay, kahve vb. içeceklerden kaçınmalıdır. Gündelik olarak hiç içmeyin veya tiryakileri için en fazla 1 fincan içilebilir. Günlük 5 fincan kahveden fazla tüketen kadınlarda; Demir ve çinko emilimini engelleyerek anemi riskini artırdığına, düşük ağırlıklı bebeklerin doğumuna, ölü doğumların olmasına, fetusun kemik yoğunluğu ve kalsiyum içeriği üzerine olumsuz etkilere sahip olduğuna, dair çalışmalar vardır.
Hamilelik öncesi ve hamilelikte beslenme ipuçları
Farklı çaylar için yeşil çay vb. hekimin yönlendirmesi esastır. Siyah bilinen çay için de günde 1 fincanı geçmemekte fayda vardır. Tüm çaylar kafein içerdiğinden emziren annelerin fazla çay içmesi, bebekte uykusuzluk başta olmak üzere huzursuzluğa sebep olabilir. Kalp ritm bozukluğuna yol açabilir. Hamile ve emziren anneler için en güvenli içecek sudur.
Çok küçük çocuklar hariç okul çağındaki çocuklara çay az miktarda, açık ve mümkünse şekersiz olarak verilebilir. Ancak düzenli çay içmek çocuklarda demir eksikliğine, sıvı kaybına, böbrek rahatsızlıklarına, çarpıntı ve huzursuzluğa sebep olabileceğinden önerilmez. Küçük çocuklar için kafein önerilen bir madde değildir. Yine de çocuğum kahvaltıda çay içiyor diyorsanız küçük çocuklar için yarım çay bardağı, açık ve şekersiz çay vermeyi ve sık vermemeyi deneyebilirsiniz.
