Evlerde, hastanelerde, okullarda sıkça kullanılan el dezenfektanları özellikle ellerimizi yıkayamadığımız zamanlarda temizlik sağlamada imdadımıza yetişiyor. Önümüzdeki kış aylarında grip sezonunun da başlayacağı düşünüldüğünde, el dezenfektanları daha çok önem kazanıyor. Özellikle okullarda sık sık el yıkama imkânı olmayan çocuklar için dezenfektan jel kullanımı doğru mu, el dezenfektanları sandığımız kadar etkili mi?
Dünya Sağlık Örgütü’de dahil tüm sağlık uzmanları grip, soğuk algınlığı, ishal vb. hastalıklardan korunmakta en etkili yolun el yıkamak olduğunu söylüyor. Ancak bu el yıkama şeklinin bir standardı var. Su ve sabun ile elleri iyice ovalayarak bilekler ve tırnak içleri dahil iyice temizlemeniz ve bunu en az 20 saniye yapmanız gerekiyor. Oysa yapılan çalışmalar, gerçek hayatta bu sürenin genellikle çok daha azında el yıkamayı tamamladığımızı gösteriyor.
Oysa özellikle bebeklerle temas eden yetişkinlerin çocukların el temizliğine dikkat etmesi önemli. Alkol içerikli el dezenfektanları bakterileri öldürebilir ancak kan veya dışkı gibi organik maddeler içeren kiri temizleyemez. Bebeğinizin altını değiştirmeden önce ve sonra ellerinizi su ve sabunla yıkamanız önemlidir. Tuvalet kullanımından sonra sabun ve su ilk tercih olmalıdır. Ayrıca, norovirüs veya E. coli gibi alkolün iyi öldürmediği bazı mikroplar vardır, bu nedenle sabun ve su ile iyice el yıkamak önemlidir. Su ve sabunla elleri yıkamak diğer el dezenfektanlarına nazaran daha etkilidir. (1-2)
İlginizi çekebilir: Günlük hayatımızda elleri doğru yıkama kuralları nelerdir?
El dezenfektanları kirleri ve her mikrobu yok etmez
El dezenfektanlarının etkili olabilmesi için iyi bir dezenfektan olması (%60 alkol içeren) ve dezenfektan ile elleri doğru ovalamak gerekiyor. Buna rağmen alkol bazlı el dezenfektanları, bazı durumlarda, ellerde bulunan mikropların sayısını hızlı bir şekilde azaltabilir, ancak her tür mikrobu yok etmez. El dezenfektanları, ellerde gözle görülür şekilde kirli veya yağlı olduğunda etkili olmayabilir. Alkol bazlı el dezenfektanlarının yutulması alkol zehirlenmesine neden olabilir. Bu sebeple küçük çocuklardan uzakta tutmakta, büyük çocuklara da kullanım şeklini anlatmakta fayda vardır. (3-4)
Sonuç olarak su ve sabun bulunmayan ortamlarda ebeveyn ve çocukların ara sıra alkollü el dezenfektanı kullanmasında ciddi bir sorun olmayabilir ama asıl korunma yolunun elleri iyi ve doğru yıkamak olduğu unutulmamalıdır. Özellikle grip ve soğuk algınlığı mevsiminde elleri sık ve iyi yıkamak, bunu yapamadığımız durumlarda iyi bir el dezenfektanını doğru kullanmak da bu hastalıklardan korunmada etkilidir.
Kaynak araştırmalar:
1-Kampf G, Kramer A. Epidemiologic background of hand hygiene and evaluation of the most important agents for scrubs and rubs.external icon Clin Microbiol Rev. 2004 Oct;17(4):863-93.
2-Oughton MT, Loo VG, Dendukuri N, Fenn S, Libman MD. Hand hygiene with soap and water is superior to alcohol rub and antiseptic wipes for removal of Clostridium difficile.external icon Infect Control Hosp Epidemiol. 2009 Oct;30(10):939-44.
3-Rayar P, Ratnapalan S. Pediatric ingestions of house hold products containing ethanol: a review.external icon Clin Pediatr (Phila). 2013;52(3):203-9.
4-Miller MA, Rosin A, Levsky ME, Patel MM, Gregory TJ, Crystal CS. Does the clinical use of ethanol-based hand sanitizer elevate blood alcohol levels? A prospective study.external icon Am J Emerg Med. 2006;24(7):815-7.
