Tüm dünyada ve ülkemizde en sık görülen çocukluk çağı kanserleri, lösemilerdir. “’Lösemi blast’ adı verilen lösemi hücresinin kontrolsüz çoğalması ve başta kemik iliği olmak üzere, çeşitli organ ve dokuları tutması sonucu gelişen kötü huylu bir hastalıktır. Halk arasında “ilik kanseri” veya “kan kanseri” olarak da adlandırılır. Kan değerlerinde görülen anormallik lösemiyi düşündürürken, lösemide kesin tanı kemik iliği muayenesiyle (mikroskop incelemesi, genetik ve moleküler testlerle) konulur.” diyen Koç Üniversitesi Hastanesi Çocuk Onkoloji Uzmanı Prof. Dr. Fatih Erbey detaylı bilgiler verdi.
Lösemiler “akut” ve “kronik” olmak üzere ikiye ayrılır. Kronik lösemiler çocuklarda çok nadir olarak görülür. Akut lösemiler de, Akut Lenfoblastik Lösemi (ALL) ve Akut Myeloid Lösemi (AML) olarak iki gruba ayrılır. Çocuklarda en çok rastlanan lösemi türü, ALL’dir.
Çocukluk çağı lösemi vakalarının çoğunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Yapılan çalışmalar lösemili çocukların çok azında genetik bir yatkınlık olduğunu göstermektedir. Bunun dışında, çevresel faktörlerin de etkili olabileceği düşünülmekte ve araştırılmaktadır. Çevresel nedenler arasında radyasyon, kimyasal maddeler, bazı ilaçlar, elektromanyetik alanlar ve virüsler (EBV gibi) sayılabilir. Ailevi yatkınlık, doğumsal anomaliler, gen bozuklukları, bağışıklık sistemi hastalıkları gibi durumlar ise yapısal nedenleri oluşturur.
Hastalar sıklıkla düşmeyen ve tekrarlayan ateş, enfeksiyonlar, kanamalar ve kansızlığa (anemi) bağlı solukluk, çabuk yorulma ve halsizlik yakınmalarıyla başvururlar. Bunun yanı sıra, karında şişlik, lenf bezelerinde büyüme, kemik ve eklem ağrıları, daha nadiren baş ağrısı, karın ağrısı, iştahsızlık, kusma ve solunum sıkıntısı gibi yakınmalar da olabilir.
Hastaların muayenesinde karaciğer ve dalak büyüklüğü, lenf bezelerinde büyüme ile kanamaya ait bulgular saptanabilir. Böyle bir hastanın kan sayımında anormallikler olması durumunda lösemiden şüphe edilir. Kesin tanısı kemik iliğinden alınan örneğin mikroskobik olarak incelenmesi sonucu konulur.
Lösemilerde temel tedavi yöntemi, kemoterapidir. Kemoterapi kötü huylu lösemi hücrelerinin ortadan kaldırılmasını hedefler. Kemoterapide birden fazla ilaç seanslar şeklinde uygulanır. Tedavinin yoğunluğu, ilaçların seçimi ve süresi hastadan hastaya değişebilir. Bazı hastalarda tedavi amacıyla veya koruyucu amaçla santral sinir sistemine radyoterapi uygulanabilir. Eğer erkek çocuklarda yumurtalar tutulmuşsa, cerrahi olarak yumurtalar alınabilir ve o bölgeye radyoterapi verilebilir. Lösemi çok yüksek riskliyse ya da tedaviyle kontrol altına alındıktan sonra tekrarlarsa, kök hücre nakli (kemik iliği nakli) uygulanabilir.
Tüm bu tedavi ve destek bakımlarıyla lösemili bir çocuğun tamamen sağlığına kavuşma oranı, löseminin tipi ve risk grubuna göre %60 ile %90 arasında değişmektedir.
Çocukluk çağı lösemilerinin erişkin lösemilerden en önemli farkı, bir çocuğu lösemiden kurtardığınızda önünde 50-70 yıl gibi bir ömrün onu beklediğidir.
