Bebekler için en uygun besin kaynağı önemli besin öğelerini içeren, bağışıklığını güçlendiren, beyin ve beden gelişimini sağlayan anne sütüdür. En uygun beslenme şekli ise emzirmedir. Ancak anne sütü her zaman emzirme ile sağlanamayabilir. Prematüre gebeliklerde, meme ucu yarası olduğunda, meme reddi ile karşılaşıldığında, emzirmek için uygun ortam bulunamadığında ya da iş hayatına geçildiğinde süt sağma sık sık tercih edilen bir yöntem olmaktadır. Anne sütünün sağılması ve saklanması sırasında dikkat edilmesi gereken noktalara özen göstermek hem anne hem de bebek sağlığı açısından önemlidir.
Anne sütünün sağılması için kullanılan yöntemler
Anne sütünün sağılması için elle, manuel pompa (elle çalışan süt pompaları) ya da elektrikli pompa olarak çeşitli yöntemler bulunur. Yapılan araştırmalar hangi yöntemin daha iyi olduğu konusunda kanıt sunmamaktadır. Hijyenik koşullara dikkat edildiği ve pompa cihazının yönergelerine dikkat edildiği takdirde her sağma yöntemi tercih edilebilir.
Süt sağma işlemine başlanmadan önce süt akışını kolaylaştırmak için oksitosin (süt salınma refleksi) uyarılmalıdır. Bu refleksi uyarmak için; memeye sıcak havlu koymak, memeye ılık uygulama yapmak, hafif masaj yapmak veya bebeğin yanında bulunmak, bebeğin fotoğrafına bakmak etkili olacaktır.
Anne sütü ne sıklıkta sağılmalı?
Süt sağma sıklığı günde en az 6 kez ve biri gece olmak üzere 8-12 arasında değişebilir. Çalışan annelerin ise işe gitmeden önce ve çalışma süresince üç saatte bir sağmaları önerilmektedir.
El ile süt sağma tekniğinde; eller yıkanıp meme ucu temiz bir bezle silindikten sonra başparmak ve işaret parmağı C şeklinde memeye yerleştirilir. Parmaklar ile önce göğüs kafesine doğru bastırılır sonrasında ise parmaklar aynı anda bastırılıp bırakılarak süt sağmaya devam edilir. Bu esnada meme ucu sıkılmamalı, parmaklar memeye sürtülmemelidir. Süt akışı yavaşladığında ise parmakların yönü değiştirilerek işleme devam edilir.
Elektrikli pompa ile süt sağma yönteminde pompalar günlük olarak değiştirilmeli ve sütün biriktirildiği kaplar steril olmalıdır. Süt sağma süresi yaklaşık 15 dakika olup sütün gelmediği durumlarda iki dakikadır. Elektrikli pompaların bazıları bebeğin doğal emme ritmini taklit edecek şekilde otomatik ayarlıdır ancak değil ise doğal ritme uygun hız ve basınç ayarlanmalıdır. Bebekler emzirmenin başında memeyi uyarmak için düşük basınç ile emmeye başlarlar. Sonrasında ise yüksek basınçla emmeye devam ederler. Bu nedenle elektrikli pompa başlangıçta yüksek hız (60 siklus/dk) ve düşük basınçla(30-40 mmHg) ayarlanabilir. Süt akışı başladıktan veya iki dakika sonra ise hızı yavaşlatılır (30-40 siklus) ve annenin kendini rahat hissedeceği şekilde basınç artırılır. Meme ucu hasarı gelişmemesi için 250 mmHg basınç geçilmemelidir. Süt akımı azaldığında ise memeyi uyarmak için pompanın siklusu arttırılabilir.
- Özellikle prematüre veya ikiz bebeğe sahip olan anneler, otomatik elektrikli pompa kullanarak iki memenin aynı anda boşaltılmasını tercih edebilir. Bu aynı anda daha fazla süt elde edilmesi ve süt sağma süresinin kısalmasını sağlayarak rahatlık sağlar.
Anne sütü nasıl saklanmalı?
Süt sağma işleminden sonra sütün sterilliğini kaybetmemesi ve bebeğe zararlı bakteriler geçmemesi için süt saklama koşullarına dikkat etmek oldukça önemlidir.
- Her sağımda süt farklı kaplara alınmalı, önceki sağılan süt ile karıştırılmamalı ve kabın 2/3’ü doldurulmalıdır.
- Süt ağzı kapaklı steril kaplarda veya süt saklama için özel üretilen tek kullanımlık saklama poşetlerinde 15-60 ml’lik porsiyonlar şeklinde saklanmalıdır.
- Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği üzere; süt oda ısısında 3 saat, +4 derecede olmak üzere buzdolabı rafında 3 gün, -18 derece altında olmak üzere derin dondurucuda 3 ay saklanabilir. Süt buzluğun en arka rafında saklanmalıdır.
- Sütün saklama kabına sütün sağıldığı tarih ve isim yazılmalıdır. Taze sağılan süt her zaman öncelikli olarak bebeğe verilmelidir. Ancak dondurulmuş süt kullanılacak ise tarihi en eski olan süt tercih edilmelidir.
- Dondurulmuş süt çözündükten sonra içindeki yağ asitlerinin parçalanması sebebiyle özel bir kokuya sahip olur. Bebek için zararlı durum değildir ve güvenle verilebilir.
- Dondurulmuş sütü çözündürmenin en iyi yolu bir gün önceden buzdolabı rafına koymaktır. Diğer yöntemler ise ılık suyun altına tutmak veya ılık su dolu kabın içinde benmari usulü çözdürmektir. Mikrodalga ile ısıtmak sütün içindeki antienflamatuar özelliğini ortadan kaldırdığı için önerilmez.
- Çözdürülen süt 24 saat buzdolabında korunabilir, oda ısısında ise iki saat bekletilme süresi vardır. Çözülen süt tekrar dondurulmamalı ve bebeğe verildikten sonra yarım kalan süt ise bakteri taşıma riski nedeniyle tekrar kullanılmamalıdır.
- Anne sütünün zararlı bakterileri önleyici bir içeriği vardır. Bu nedenle memede mantar enfeksiyonuna bağlı ağrı var ise sağılan süt atılmaz ancak süt kötü kokulu ve bu enfeksiyona bağlı bir akıntı bulunduruyorsa ise verilmemelidir.
Sağlıkla geçireceğiniz bir emzirme dönemi dilerim.
Canan Aydın
Hemşire / Emzirme Danışmanı.
Eglash A, Simon Li, and The Academy of Breastfeeding Medicine. ABM Clinical Protocol #8: Human Milk Storage Information for Home Use for Full-Term Infants, Revised 2017. Breastfeed Med 2017; 12: 390-95.
Becker, G. E., Smith, H. A., & Cooney, F. (2016). Methods of milk expression for lactating women. Cochrane database of systematic reviews.
Bilgen, H., Kültürsay, N., & Türkyılmaz, C. (2018). Türk Neonatoloji Derneği sağlıklı term bebeğin beslenmesi rehberi. Türk Pediatri Arşivi, 53(Supp: 1), 128-137.
