Bir yaşına gelinceye kadar bebek yemeklerine kesinlikle tuz ilave edilmemelidir. 1 yaşını geçen bebeklerde ülkemizde genel olarak iyot eksik beslenmenin yaygın olması sebebiyle az miktarda iyotlu tuz ilave edilebilir. Bu iyotun buharlaşıp yok olmaması için ise tuzun yemeklere piştikten sonra ilave edilmesi uygundur. Bebek ve çocuklar ne kadar tuz almalıdır, iyotlu tuz mu kullanılmalıdır, kaya tuzu kullanılabilir mi, bebeklere himalaya tuzu verilir mi, bebekler iyotu hangi kaynaklardan alabilirler gibi sorular da yaygın olarak sorulan sorulardır. Bebek ve çocuk yemeklerinde tuz kullanımı hakkında bilinmesi gerekenler ise şöyledir.
Bebeklerde tuz kullanımı hakkında bilinmesi gerekenler
1 yaşına gelinceye dek bebek yemeklerine kesinlikle tuz ilave edilmemelidir. Tuz böbrek yetmezliğine, yüksek tansiyona, obeziteye, kalp ve damar hastalıklarına zemin hazırlamaktadır. Fazladan ilave tuz bebeğinizin küçük böbreğini yorar.
Bebekler günde ne kadar tuza ihtiyaç duyar?
Bebekler günde 1 gr tuz ihtiyacı duyar. Bunu da zaten gün içinde yediği besinlerden, formül mama ve anne sütünden alır. İlave tuza lüzum yoktur. İyot alımını da yine aynı şekilde karşılar.
Kendi yemeğinizin suyunu yedirmeyin
Eğer evde yemekleri tuz ilavesi ile yapıyorsanız 1 yaşına gelene dek kendi yemeğinizin suyundan yedirmemelisiniz ya da yemeği tuz ve salça gibi tuz içeren malzemeler ilave etmeden yapmanız gerekmektedir. Yemeğinizin suyuna ekmek batırarak bebeğe vermeniz tuz içeriği yüksek besin değeri düşük bir beslenmeye sebep olur.
Salça kullanmayın veya tuzsuz kullanın
Salça tuz ile yapılan bir üründür ve ülkemizde de genellikle çok miktarda tuz kullanılarak yapılmaktadır. Bu sebeple 1 yaş altındaki bebek yemekleri tuzsuz salça veya salçasız yapılır. Domatesin alerji yapabileceğini de unutmamak gerekir.
Şarküteri ürünlerinden kaçının
Salam, sosis, sucuk, hazır çorba salamura zeytin, tuzlu peynir, salça ve turşu tuz içeriği yüksek ürünlerdir. Kahvaltıda beyaz peynir kullanıyorsanız suda bekleterek tuzu azaltın ve sonra bebeğinize yedirin.
1 yaşından büyük bebeklerde tuz kullanılır mı?
- 1 yaşından büyük bebelerde tuz ihtiyacı 1-2 gr civarındadır. Yaşla birlikte tuz ihtiyacı artar. Ancak bu ihtiyaç 3 – 4 gr. üzerine genellikle çıkmamaktadır. Daha fazla ek gıda yemeye başlayan bebeğiniz bunun büyük bölümünü besinlerden alır. Fakat ülkemizde iyot eksik beslenme yaygın olduğundan eğer çocuk balık, süt, süt ürünü (yoğurt, peynir), et bakımında zayıf besleniyorsa çay kaşığının ucu ile çok az miktar iyotlu tuz günlük olarak kullanılabilir. (yaklaşık 1 gr. )
- İyot uçucu bir madde olduğundan tuz yemek piştikten sonra ilave edilmelidir, kuru ve serin ortamda ağzı kapalı olarak muhafaza edilmelidir.
- Yiyeceklerin pişirme şekli de iyotun azalmasına sebep olabilir. Fazla ısıda pişirme, yağda kızartma, suda kaynatma, uzun süre pişirme besinlerdeki iyotun kaybolmasına neden olur. İyot ihtiyaçtan fazla alındığında da sağlık sorunlarına sebep olur. Bu sebeple miktar abartılmamalıdır. Meselâ, 1 veya 2 yaşında çocuğunuzun da yiyeceği 4 kişilik bir çorbayı tuzsuz yapıp piştikten sonra yarım çay kaşığı tuz ilave edebilir ve karıştırıp kaselere servis edebilirsiniz.
- Bebeğinizin her öğününe tuz ilave etmeniz gerekmemektedir. Zaten gün içinde ekmek, peynir, zeytin, sebzelerden, yemekte salça varsa salçadan bu tuz yemeklere karışacaktır. 1 yaş altındaki bebeklerin yemeklerinde çoğunlukla salça kullanılmamasının sebebi de tuz problemidir.
- Eğer çocuğunuzun beslenmesi balık, et, süt ürünleri vb açısından yeterli ise ve hâlâ anne sütü de alıyor ise 1 yaşında bebeğe az da olsa ilave tuz vermeye gerek olmayabilir. Bunu beslenmesini kontrol eden hekimi değerlendirebilir.
- Genel olarak sağlıklı, kronik hastalığı olmayan çocuklar için 1 yaşından sonra çok az miktarda (1 çay kaşığının dörtte biri kadar) tuz kullanımı iyot alımı açısından ve vücuttaki su dengesi açısından gerekebilir. Ayrıca ishal, ateş gibi su kaybının fazla yaşandığı durumlarda tuz hayati önem taşır.
- Çocuğunuzun balık, süt,süt ürünü, yumurta, et yediği bir gün yemeğine tuz ilave etmeniz gerekmeyebilir. Ancak iyot yönünden eksik beslendiği günlerde lave edebilirsiniz.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün önerisi:
- Yetişkinler için: DSÖ en fazla 5 gr. tuz önermektedir. Yaklaşık 1 tatlı kaşığıdır.
- Çocuklar için: 2 ila 15 yaş arası çocuklar için bu miktar 5 gramdan daha az olmalıdır. Yaş küçüldükçe miktarda düşürülmelidir. Çocuklar için bu öneri, emzirme veya mama ile beslenme dönemini kapsamaz.
- Kulanılan tuz iyotlu olmalıdır. İyot küçük çocuklarda sağlıklı beyin gelişimi için gerekli olan bir maddedir.
NOT: Tüm veriler sağlıklı bireyler için geçerlidir. Özel hastalıkları olan bireyler hekim önerisi doğrultusunda tuz tüketmelidir.
İyodun vücut için önemi nedir?
İyot vücudun enerji harcama hızını etkileyen bir tiroit hormonudur. Yeterli miktarda iyot alınmazsa; vücut yeterli hormonu üretemez. Bunun sonucunda vücut enerji harcama hızı azalır ve kilo artışı sorun olmaya başlayabilir.Ayrıca çocuklarda sinir sistemi gelişimi için önemli bir maddedir.
İyot yetersizliği hastalıkları nelerdir?
Vücuda yetersiz iyot alınması, önemli sağlık sorunlarına neden olmaktadır. Bunlar;
1. Endemik Guatr
Guatr, tiroit bezinin büyümesidir. Guatrın oluşmasında diyetteki iyodun yetersizliği
en önemli etkendir. Ülkemizde Ege, Karadeniz ve Akdeniz’in iç kısımları, Doğu ve İç Anadolu’da bazı yerlerin endemik guatr bölgesi olduğu bildirilmektedir.
2- Kretenizm
Yeterli iyot almayan anne adaylarının bebeklerinde meydana gelen bir hastalıktır. Zekâ geriliği, nörolojik gelişimsel bozukluklar, kas erimesi ile ilişkilidir.
Deniz tuzu, kaya tuzu, himalaya tuzu bebeklerde kullanılır mı?
Tuz sodyum içerir. Sizin ne tuzu kullandığınızın bir önemi yoktur. Tuz eğer tuz tadı veren başka bir madde değil ise (sarımsak, soğan, baharat vb) ne tuzu olursa olsun aynı etkiyi yapar. Ancak tuz iyotlu tercih edilmelidir.
Fazla tuz alımını önlemek için çocukları bu gıdalardan uzak tutun!
- Hazır yemekler
- Turşu (Turşu yenilen gün yemeklere tuz ilave edilmemeli, miktar abartılmamalı)
- Turta, börek, çörek
- Bisküvi, kraker
- Hazır çorbalar
- Hazır soslar
- Pizza, hamburger vb.
- Salam, sucuk, sosis
- Cips vb. çerezler
Kaynakça:
WHO – Dünya Sağlık Örgütü
T.C. Sağlık Bakanlığı
