Bebeklerde diş bakımı için doğumundan itibaren yapılabilecek en önemli şey, öncelikle anne babaların kendi ağız ve diş sağlıklarına özen göstermeleridir. Çürük yapıcı bakterilerin özellikle anneden bebeğe geçişi bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu, annenin bebeğini ağızdan öpmesi veya aynı kaşığı ya da bardağı kullanmasıyla olabilir. Örneğin bazı anneler bebeklerine yedirecekleri mamanın sıcaklığını kontrol etmek için kaşıktaki mamayı veya biberonu önce kendi ağızlarına götürüp sonra bebeğe yedirirler. İşte bu durum sonucunda, annenin ağzındaki bakterilerin bebeğe geçişi kaçınılmaz olur.
Anne bu konuda her zaman çok dikkatli ve titiz olmalıdır. Mümkün olduğunca sıcaklık kontrolünü elle veya bebeğin kaşığından farklı bir kaşıkla yapmalıdır. Anne ya da babanın ağzında çürük dişler bulunması bakteri sayısını arttırdığından bakterilerin geçişi daha kolay olabilmektedir. Bu nedenle özellikle ilk 1 yaş döneminde bebekle en yakın temasta olan annelerin kendi ağız diş sağlıklarına özen göstermeleri, çürük dişlerini tedavi ettirmiş olmaları büyük önem taşımaktadır. Çürük dişlerin tedavilerinin dışında anne babaların düzenli diş fırçalamaları ve gün içerisinde Xylitollü sakızlar çiğnenmesinin de özellikle bu yakın temasın olduğu yeni doğum dönemlerinde büyük faydası olur.
İlk dişler ve diş hekimi takibi nasıl olmalıdır?
İlk dişler bebek 6 – 12 aylık iken sürmeye başlar. İlk süren diş alt çenede sağ ön keser diştir. Sonra sol alt keser diş görünür. Bu dişler tam sürmesini tamamlamadan sol üst keser diş ve sonra sağ üst keser diş sürer. Daha sonra bu dişlerin yanında ikinci keser dişler sürer. Bazı çocukların dişleri çok erken bazılarının ise daha geç sürebilir. Aynı yaştaki çocuklarda sürme zamanları birbirinden çok farklı olabilir. Bunun tıbbi açıdan önemi yoktur. Önemli olan bu durumun bir pedodontist (çocuk dişleri uzmanı) tarafından takip edilmesi, dişlerin sayısının ve dişlenme sırasının bilinmesidir.
Genellikle halk arasında erken çıkan dişlerin zayıf olup daha çabuk çürüdükleri söylenir. Erken sürdükleri için zayıf oldukları doğru değildir. Sadece çürük yapıcı etkenlerle daha erken dönemde karşılaştıkları için dişlerin her beslenme sonrasında temizlenmesine daha fazla özen gösterilmeleri gerekmektedir. Doğru ve düzenli bir bakımla çürük oluşumunu tamamen önleyebilmek mümkündür.
Keser dişlerin sürmesi tamamlandıktan sonra 12 –18 aylar arasında 1. süt azı dişleri sürer. Bunu 18 – 24 aylar arasında köpek dişlerinin ve 24 – 30 aylar arasında 2. süt azılarının sürmesi izler. Böylelikle süt dişlerinin sürmesi yaklaşık olarak 3-3,5 yaşlarında tamamlanmış olur. Bu yaştaki bir çocukta toplam 20 adet süt dişi bulunur. 6 yaşa kadar ağızda dişlenme açısından görünen bir değişiklik olmaz.
Diş çıkarma belirtilerinin başında diş etinde kızarıklık olması ve tükürük akışının artması gelir. Genellikle ateş ve bulantı da görülebilir. Ancak bu dikkat edilmesi gereken bir konudur. Çünkü diş çıkarma dönemindeki her ateş, bulantı veya grip olması direkt olarak diş çıkarma ile ilgili olmayabilir. Özellikle 37-37,5 derecenin üzerindeki ateş diş kaynaklı değildir; bu durumda mutlaka çocuk doktoru bilgilendirilmelidir.
Dişlenme sırasında ağrı olur ya da olmaz demek yanlış olur. Diş sürmesi yavaş olarak gelişen, doğal bir olaydır. Sürme sırasında çocuğun rahatsızlık hissetmesi de doğaldır. Rahatlatmak için günde 3 veya 4 defa diş etlerini gazlı bezle veya parmak fırçayla diş etlerini silmek ve ısırabileceği şeyleri eline vermek çoğu kez yeterli olur ve bebeği çok rahatlatır. Yeterli olmadığı durumlarda diş etlerine pedodontistin önerdiği bazı zararsız ilaçlar sürülebilir. Ancak bu ilaçların sürmeyi sağlayıcı ya da hızlandırıcı herhangi bir etkisi yoktur. Sadece o bölgedeki dişetini yüzeysel olarak uyuşturduğu için bir süreliğine bebeğin rahatlamasını sağlar.
Emzirmek, bebeğin dişlerini nasıl etkiler?
Emzirmek dudak, yanak, dil ve çene kaslarının gelişimi için büyük önem taşır. Dişler tüm bu dokular tarafından desteklenmektedir. Bu nedenle, sağlıklı ve düzgün bir diş dizisine ve kapanışa sahip olabilmek için bu dokuların da sağlıklı olması ve gelişmesi gerekmektedir.
Bu durumda “Biberon kullanımı” en önemli konulardan biridir. Uyurken biberon ile beslemek ya da bütün gün ağzında biberon ile dolaşmasına izin vermek bir bebeğe kazandırılabilecek en zararlı alışkanlıklardan biridir. Diş çürüğü bu yaş grubu çocuklarda çok yaygın olarak görülür. Literatürdeki adı da “biberon çürüğü” olan bu erken dönem çocukluk çağı çürükleri, özellikle ön dişlerin tamamını kaplar ve çocukların çok erken yaşta dişlerini kaybetmelerine neden olur. Bu da diş dizilerinin bozulmasına neden olabileceği gibi beslenme ve psikolojik bozukluklara da neden olmaktadır. Kötü görünen bu dişlerle ya da dişsiz olan çocuklar özellikle yuva döneminde arkadaşlarının arasında ciddi psikolojik problemler yaşayabilmektedirler. Bu nedenle biberon kullanımında ailelerin çok dikkatli olması gerekmektedir.
– Öncelikle küçük delikli emziği olan biberonlar tercih edilmelidir. Çünkü çocuğun biberonu emerken güç sarfetmesi gerekir ki yanak, dil ve çeneler gelişebilsin.
– Hiçbir zaman biberon emzik gibi kullandırılmamalıdır. Çünkü sütün, mamanın veya meyve sularının sürekli olarak dişler üzerinde kalması çok hızlı çürük oluşumuna neden olur.
– Sütün içerisine bal veya şeker katmak da çürük oluşum riskini arttırır. Aynı şekilde sürekli emzik kullanımı özellikle emziğin bala ya da şekerli şeylere batırılarak verilmesi çok zararlıdır. Mümkün olduğunca erken dönemde (1-1,5 yaşlarında) emzik kullanımı bıraktırılmalı ve çocuk bardak kullanmaya alıştırılmalıdır.
Bebeklerde diş bakımı nasıl olmalıdır?
Düzenli temizlik bebeğin dişlerinin sürmesinden önce başlar. Diş etleri ve yeni sürmeye başlamış dişler üzerinde oluşan bakteri birikintileri mutlaka temizlenmelidir. Çünkü bu bakteriler gıda artıkları ile etkileşip asit salgılar ve dişlerin çürümesine neden olurlar. Bunun için anne, temiz bir gazlı bezi işaret parmağına dolayarak veya eczanelerde satılan yumuşak parmak fırça yardımıyla diş ve diş eti üzerindeki plağı temizleyebilir. Ancak sadece bu tabakayı kaldıracak kadar basınç uygulamaya dikkat edilmelidir. Fazla bir basınç uygulanması bebeğin rahatsız olmasına ve bu nedenle uygulama sırasında ağlamasına neden olabilir. Eğer doğru bir basınçta uygulanırsa masaj etkisi yaratacağından temizliğin yanı sıra bebeğin rahatlamasını da sağlayacaktır.
Bu temizleme işlemi, kahvaltıdan ve akşam yemeğinden sonra olmak üzere günde en az iki kez yapılmalıdır. Bu sayede bebeğin ilk dişleri temiz bir ortamda sürmüş olur. Bebeklerin ilk olarak alt ön bölgedeki keser dişleri sürmeye başlar. İlk keser dişin sürmesi tamamlandıktan hemen sonra bebeğin bir fırçası olmalı ve dişler fırçalanmaya başlanmalıdır.
Bu ilk dönemlerde fırça macunsuz olarak kullanılmalıdır. 3,5-4 yaşına kadar çocuklarda tükürme refleksi tam olarak gelişmediğinden diş macunu kullanımı uygun değildir. Ancak bazı durumlarda, özellikle biberon çürüğü denilen erken dönem çocukluk çağı çürüklerinin başlaması söz konusuysa bazı özel diş macunlarının kullanımı önerilmektedir. Bu önerilen diş macunları kesinlikle marketlerde satılan standart çocuk diş macunları değildir. İçerisinde fluorid olmayan özel diş macunları önerilir. Ancak bu duruma mutlaka bir pedodontist (çocuk dişleri uzmanı) karar vermeli ve çürük başlangıcının takibini de yine pedodontistiniz yapmalıdır.
Gazlı bezle ya da fırça ile temizleme sırasında dişetinde kanama olduğu görülürse temizleme işlemine ara verilmemelidir. Çünkü bu, genellikle fazla bastırıldığı için değil, o dokunun önceden irite olduğu için ya da birkaç gün temizlik yapılamadıysa dişetlerinin kızarması ve şişmesi nedeniyle olur. Temizleme işlemine devam edilmelidir, durum birkaç gün içerisinde düzelecektir.
