Bebeklerinin etraftan buldukları materyalleri ağızlarına atmaları sonucu oluşabilecek durumlar ebeveynlerin en çok korktukları konulardandır. Haksız da sayılmazlar zira bebeklerde yabancı cisim yutma, 1 yaşın altındaki çocuklarda ölüm nedenleri arasında 5. sırada yer almaktadır.
Küçük çocuklar meraklıdır. Her türlü yabancı cismi ağızlarına götürmeye ve yutmaya eğilimlidir. Ayrıca diş sayısı ve yapılarının yetersiz olması besinleri çiğnemeden daha büyük lokmalar halinde yutmalarına yol açar. Ağızlarında bir şeyler olmasına rağmen konuşmaya, gülmeye, koşmaya ve oynamaya devam edebilirler.
Boğulma anında ilk yardım?
Eğer çocuk bir cismi yuttuktan sonra şiddetle öksürmeye başladıysa, solunum yolları tam olarak tıkanmamış vücut öksürerek bu cismi dışarıya atmaya çalışıyordur. Solunum yolları tam olarak tıkanırsa öksüremez, parmak uçları, dudakları ve tüm cildi morarmaya başlar.
- Çocuğu yüzü yere dönecek şekilde ön kolunuza yatırın, baş gövdeye göre daha aşağıda kalasın.
- Elinizin içi ile el bileği kullanarak çocuğun sırtına, omuzları arasında 5 defa kuvvetlice vurun.
- Parmaklarınızı çocuğun ağzına sokarak cismi çıkartmaya çalışın.
- Tekrar yüzünü aşağıya çevirerek aynı hareketleri çocuk nefes almaya başlayana kadar tekrarlayın.
- Aynı anda bağırarak yardım isteyin ve birinin 112’yi aramasını sağlayın.
- Çocuğu sert bir zemine yatırarak başını hafifçe geriye doğru itin.
- Omuzlarının altına bir havlu, bez vb yerleştirin ki kafa arkaya doğru eğim alsın.
- Ağız ve burnu hortum şeklinde bir aspiratörle iyice temizlenmelidir. (Tıbbi gereç) Ancak evde böyle bir ürün olmayabilir varsa yapılmalıdır. Sonrasında sırtını ovarak ya da ayaklarına fiske şeklinde parmağınızla vurarak uyarı verilmelidir.
- Göğsünün inip kalktığını kontrol edin. Eğer nefes almıyorsa bebeğinizin burnunu kapatın ve ağzını ağzınızla kavrayarak nazikçe 1-2 saniye süreyle hava verin.
- Eğer bebeğiniz hala nefes almıyorsa bu şekilde 3 saniyede bir bu işleme devam edin. Bir dakika içinde dudakları parmak uçları pembeleşmeye başlarsa ağız ve burun içini temizleyin.
- Hâlâ soluk almıyorsa tıbbi yardım ulaşana kadar 3 saniyede bir nefes vermeye devam edin.
Bebeklerde yabancı cisim yutulmasına dikkat!
Solunum sistemine kaçan yabancı cisimler ani solunum sıkıntısı, morarma, öksürme ile kendini gösterirler. Özellikle 1 ile 2 yaş arası çocuklarda yabancı cisim yutma ve buna bağlı solunum sorunlarına sık rastlanır. Solunum yollarına kaçan yabancı cisimler arasında en sık saptananlar; çekirdek, fındık, fıstık gibi kuru yemişler, kuru üzüm, çiğnenmemiş besin artıkları ve oyuncak parçalarıdır. Bu tür besinler ve küçük parçalı oyuncaklar/cisimler 3 yaşın altındaki çocuklara verilmemelidir.
Saniyeler içinde çocuk kaybedilebilir; acil servise ulaşıncaya kadar hızlı bir şekilde ağız içi parmakla kontrol edilip cisim çıkartılmaya çalışılmalı, çocuk ayaklarından baş aşağı tutulup sırtına elle vurularak cismin çıkartılmasına yardımcı olunmalı ve solunum durması söz konusuysa ağızdan ağza yapay solunuma başlanılmalıdır.
Sindirim sisteminde takılan cisimler
Sindirim sistemine kaçan yutulan cisimlerin çok büyük kısmı ise çocuğa zarar vermeden bağırsaklar yoluyla atılır. Özellikle zehirlenmeye ve bir yerde takılmaya neden olabilecek yabancı cisimler tanımlanmalı ve erken çıkartma işlemi yapılmalıdır. Çocuklar genellikle oyuncak parçaları, metal para, çivi, vida, pil gibi maddeler yutarlar.
Temizlikte kullanılan kireç çözücü, deterjan, yumuşatıcı gibi sıvı yabancı cisimler içerdikleri asidik ya da bazik madde oranına göre yemek borusu ve midede hasar yapabilir ya da zehirlenmelere yol açarlar. Yutulan katı yabancı cisimlerin çok büyük kısmı ise yemek borusunun başlangıç kısmına takılır. Yemek borusunu geçip mideye ulaşan cisimler genellikle sorunsuz olarak kendiliğinden çıkarlar. Nadiren uzun/geniş cisimler mide çıkışında ya da ince bağırsak kalın bağırsak birleşim yerinde takılabilirler. Sindirim sisteminde takılan cisimlerin ise kimyasal ya da mekanik yollarla sıkıntı yaratma riskleri vardır.
Pil ve mıknatısa dikkat!
Piller ve mıknatıs parçaları bağırsak delinmeleri gibi önemli sorunlar yaratabilirler, bu nedenle acilen çıkarılmalıdırlar. Yabancı cisim yutma sıklığı %4’lere kadar varan yükseklikte saptanırken, en sık metal para yutma olayıyla karşılaşılır. Bu durum 6 ay ile 4 yaş arası çocuklarda sık olarak görülmektedir.
Yemek borusunda takılan yabancı cisimlerde; yutma güçlüğü, yemeği reddetme, aşırı salya oluşması, kilo kaybı, kusma, göğüs ağrısı, boğaz ağrısı, öksürük, açıklanamayan ateş ve bilinç değişikliklerine kadar varan bulgular saptanır. Çocuğun muayenesinde bir şey saptanamayabilir, en önemli tanı aracı şüphelenmektir, özellikle oynarken ani morarma, öksürme, solunum sıkıntısı gibi öyküler önemlidir.
Evde pillerin güvenli kullanımı nasıl olmalı?
Yabancı cisim yutulmasında tedavi ve korunma
Yabancı cisim yutma öyküsü ile başvuran hastaya hastane koşullarında ışıklı bir kamera sitemiyle çocuğun solunum yolları veya yemek borusu incelenip özel cihazlarla (endoskopi) yabancı cisim çıkarılır. Erken tanı almış ve yabancı cismi çıkarılmış çocuklar hemen taburcu olabilirken, geç başvuran hastalarda ya da sisteme hasar veren yabancı cisim olgularında uzun süreli hastane yatışı ve tedaviler gerekebilir. Özellikle solunum yollarına kaçan yabancı cisimler erken müdahale edilmezse ciddi solunum sıkıntıları yaratırken bir yandan da ağır zatürreler neden olabilir. Yemek borusundan sindirim sistemine kaçan yabancı cisimlerin özelliğine göre de farklı yan etkiler oluşur. İğneler sindirim sisteminin bir yerine saplanabilir, büyük cisimler takılıp barsak tıkamasına neden olabilir, piller sindirim sisteminde açılarak delinmelere, mıknatıslar yine delinmeler neden olabilir. Bu nedenle acil olarak bu çocukların hepsi hastaneye götürülmeli ve gerektiğinde hiç vakit kaybetmeden çocuk endoskopi uzmanları (Çocuk gastroenteroloji veya solunum yollarına kaçmışsa çocuk göğüs hastalıkları uzmanı) tarafından çıkarılmalıdır.
Çocukları yabancı cisimlere bağlı sorunlardan korumanın yolu çocukların hareketlerini kısıtlamak değil, yabancı tehlikeli cisimleri çocuklardan uzaklaştırmaktır. Özellikle her şeyi ağıza götüren bebeklik çağında bebeğin ve çocuğun rahatça yutabileceği, küçük, yuvarlak cisim ve gıdalara çok dikkat edilmelidir.
