Ebeveynler bebeklerinin bir an önce büyümesini ve konuşmaya başlamasını beklerler. Ancak bu heyecanlı bekleyiş birkaç yıl sonra tam tersi çok konuşan ve bol bol soru soran çocuğu susturma yönünde değişiklik gösterebilir. Oysa bebeğiniz ile bol bol konuşmanız ve onu can kulağı ile dinlemeniz onun zekâ ve duygusal gelişimi çok önemli. Konu hakkındaki sorularımızı Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Gülşah Güven yanıtladı.
Aynı yaştaki çocuklar arasındaki dil gelişimi farklarının nedenlerinden bahseder misin?
Tabii. Aynı zekâ seviyesi ve kronolojik yaşta olmalarına rağmen çocuklar arasında dil gelişimi açısından çok farklılıklar olur. Bu, çocuğun kişiliği ile yakından ilgilidir. Elbette genetik faktörler de bu durumu etkiler.
Dil gelişiminde ailenin etkisi nedir?
Ailelerin katkısı mutlaka var. Farkında olmadan oğlun büyürken dil gelişimine katkıda bulunmuş ve oldukça etkili olmuşsundur.
İki yaş takıntısı nedir?
İki yaş, çocukların dil gelişiminde belirgin farkların ve gelişmelerin görüldüğü bir dönem olduğundan ailelerin beklentileri bu dönemde artıyor. Ancak pratikte 1 yaşında bile, ailelerin çocuklarında basit cümleler kurmayı beklediklerini görebiliyorum. Toplumumuzda genel olarak 1 yaşına gelmiş bir çocuktan yürümesi bekleniyor ve tüm aile yürümesine odaklanıyor. Çocuk yürümeye başladıktan sonra ise sıra konuşmaya geliyor. Çocuk iki yaşına gelince ebeveynler dil gelişimine odaklanıyorlar. Oysa yaşamın ilk gününden itibaren aileler, bilerek ya da bilmeyerek çocuklarının dil gelişimine katkıda bulunuyorlar.
Aileler bu konuda neler yapabilirler?
Öncelikle aileler, çocukların sözlü ya da sözsüz her türlü iletişim kurma çabasına karşılık vermelidirler. Çocuk işaret ederek iletişim kursa bile onu dinleyip yanıt verilmesi gerekir. Bebeklikten itibaren konuşmak gereklidir. Örneğin, 1 aylık bir bebeğe ”Şimdi banyo zamanı, minik oğlumla banyo yapacağız, ardından kırmızı tulumunu giyecek.” denilebilir. Günlük hayatta birlikte yaptığınız her şeyi ona bebeklikten itibaren anlatmak, onun ilerideki dil gelişimine önemli katkılar sağlar.
Dil gelişimi için çocuğa kitap okunması önerilir. Oğlumu oturtup ona bir şeyler okumak hiç mümkün olmuyordu benim için. Ebeveynler ne yapmalı?
Evet, 1 yaşında bir çocuğu oturtup, hikâye kitabı açıp, ona saatlerce okuyamazlar. Çocuk uzun süre dinlemeyecektir. Sözcük haznesini geliştirmek için basit resimli kartlar ve kitaplar mevcut. Gün içinde 10-15 dakika kadar bir kitaba bakması sağlanabilir. Aynı kartlara ve kitaplara tekrar tekrar bakmak, gerekli sözcük tekrarını sağlayabilir. Hareketli çocuklar için, dikkatini kısa süreli de olsa toplamak adına, çocuğun ilgisi olan bir nesneye yönelik resimli kart ya da kitap olabilir. Örneğin, arabalara ilgisi olan çocuğa araba resimleri içeren kitaplardan başlayarak dikkatini çekebilirler. Müzik dinlemek ve beraber şarkı söylemek ve bu sırada dans ederek ritim tutmak daha kolay olabilir. Özellikle tekrarlayıcı hecelerden oluşan çocuk şarkıları, tekerlemeler ve masallar söyleyerek de dil gelişimine katkıda bulunabilirler. Aynı zamanda çocukla kaliteli zaman geçirilmiş olunur.
Televizyon konusunda görüşün nedir? Engellemek çok mu zor?
Amerikan Pediatri Akademisi, 2 yaşın üzerindeki çocuklara 2 saatin üzerinde olmamak şartı ile aktivite programı öneriyor. Çocuklar televizyondaki konuşmaları takip etmekte zorlanırlar. Çocuğun aktivite programı dışında kontrolsüzce televizyon izlemesi dil gelişimini olumsuz etkiler. Ayrıca günlük hayatta çocukların kontrolsüzce tablet, bilgisayar ve akıllı telefon kullandıklarını görüyoruz. Benden iyi kullanıyorlar. Bunların da kısıtlanması gerekir.
Çocuğunun dil gelişimi geri kalmış ebeveynler hemen işitme fonksiyonu azlığından şüphelenmeli mi?
Hayır. İşitme fonksiyonu, dil gelişimi için çok önemli gereksinimdir. Ancak günümüzde her yeni doğan bebek, hayatının ilk haftasında işitme taramasından geçiriliyor. Ayrıca risk grubunda olanlar daha kapsamlı testlere tabi tutuluyorlar. Anneler bu konuda çok dikkatli. Bebeklerinin seslere tepkisini ve ilk aylardan itibaren agulamalarını çok yakından takip ediyorlar.
Ateşli hastalık sonrası işitme fonksiyonlarının bozulduğu doğru mu?
Sık sık orta kulak iltihabı geçiren çocuklarda geçici işitme azalması oluyor. Orta kulakta biriken sıvı buna sebep olabilir. Bu durumun gerekirse kulak-burun-boğaz hekimi tarafından tedavi edilmesi mümkün
Dil gelişimi konusunda aileler ne zaman endişelenmeli? Bunun bir yaş sınırı var mı?
Belirli bir yaşı yok. Ebeveynlere tavsiyem, her görüşmelerinde çocuğun dil gelişiminin ne aşamada olduğunu çocuğun hekimine anlatmaları ve endişelerini dile getirmeleri. Hekim, gerekli gördüğü takdirde ilgili branşa yönlendirir. Sadece konuşma terapistine değil, çocuk nöroloğu ya da çocuk psikiyatristine de yönlendirebilir.
Sonuç olarak ailelere, sabırlı olmak, çocuklarını iyi dinlemek ve sürekli etkili iletişim içinde olmak düşüyor anladığım kadarıyla.
Güzel özetledin.
