Çocuklarda kasık fıtığı hakkında bilinmesi gerekenler

Çocuklarda kasık fıtığı (inguinal herni) en sık görülen kasık bölgesi sorunudur ve erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla 3-10 kat daha fazla görülür. Yaş küçüldükçe daha sık rastlanan kasık fıtığı nedir (inguinal herni), nasıl oluşur, bebeklerde kasık fıtığı belirtileri nelerdir, kasık fıtığı tedavisi nasıldır, kasık fıtığı ameliyatı ne zaman yapılmalıdır gibi soruların yanıtlarını inceleyeceğiz.

Kasık fıtığı nedir?

Kasık fıtığı, kasıkta şişlik ile ortaya çıkan ve çocuklarda en sık olarak görülen kasık bölgesi sorunudur. Erkek çocuklarda kız çocuklarına oranla 3-10 kat daha fazladır. Genellikle sağ taraftadır, çocukların % 10’unda iki taraflı da olabilir.

Yaş ne kadar küçükse kasık fıtığının görülme sıklığı da o denli yüksektir. Erken doğan (prematüre) bebekler ile yenidoğan döneminde, ileri yaş gruplarına göre daha çok saptanır. Prematüre doğan her 100 bebeğin 15-25’inde kasık fıtığı görülür. Erken doğan bebeklerde, her iki cinste de görülme sıklığı birbirine eşittir.

Kasık fıtığı nasıl oluşur?

Bebek henüz anne karnındayken, karın zarı (periton) oluşmakta olan kasık kanalı içine doğru balon şeklinde bir girinti yapar (processus vaginalis). Erkek çocuklarda, gebeliğin 28. haftasında bu girinti ile birlikte, karın içinde bulunan testisler de torbalara (skrotum) doğru inmeye başlar. Kız çocuklarda ise sadece bir bağ dokusu kanalın içinden aşağı doğru uzanır. Zamanında doğmuş bir bebekte, kasık kanalı içinden aşağı doğru uzanan balon şeklindeki yapının yapışarak kapanmış olması beklenir. Eğer kapanmaz ve açık kalırsa, içerisine başta bağırsaklar olmak üzere karın içi organlar girer. İşte bu durum kasık fıtığıdır.

Fıtık kesesi nedir, içinde hangi organlar bulunur?

Kasık kanalı içinde bulunan ve kapanmayan yapıya “fıtık kesesi” denir. Kese içine en sık giren organ bağırsaklardır. Sağ tarafta ender olarak appendiks de girebilir. Kız çocuklarda ise, yumurtalık da kese içerisinde bulunabilir.

Bebeklerde kasık fıtığının belirtileri nelerdir?

Kasık fıtığının ilk bulgusu şişliktir. Bu şişlik kız çocuklarında sadece kasıkta, erkek çocuklarda ise kasık ile birlikte torbada da olabilir.  Bu şişlik, çocuk ağlarken veya gülerken karın içi basıncının artmasıyla ortaya çıkar. Kabızlık ve kolik gibi ıkınmaya neden olan durumlarda, açık olan kanal içerisine bağırsak daha kolay gireceğinden henüz o zamana dek saptanmamış bir kasık fıtığı ortaya çıkabilir. Şişlik genellikle çocuk sakin olduğu ya da yattığı zaman kaybolur.

Fiziksel incelemede kasıkta saptanan şişliğin üzerine bastırıldığında içi havayla dolu bir kitlenin boşalmasına benzer bir duyum alınır. Bu, fıtık kesesi içinde bağırsak bulunduğunun göstergesidir. Eğer bir kız çocuğunda şişlik içerisinde sertlik ele geliyorsa, büyük olasılıkla kese içerisinde yumurtalık vardır.

Kasık fıtığı ağrı yapmaz. Çoğu ailede, çocuğun ağlamasının fıtığa yol açtığı ya da fıtık ağrı yaptığı için ağladığı inancı vardır. Bunun ikisi de doğru değildir. Çocuk ağladığında artan karın içi basıncı ile fıtık görünür hale gelir. Kese içindeki organ sıkışmadığı sürece (fıtık boğulması) kasık fıtığı ağrıya neden olmaz. 

Nasıl teşhis konur?

Anne, kasık fıtığını çoğu zaman bebeğinin altını değiştirirken fark eder.daha büyük çocuklarda ise giydirilirken ya da banyo sırasında farkedilir. Çocuk hekimi kontrollerinde kasık muayenesi mutlaka yapılmalıdır.  Çünkü bu bölgedeki anormalliklerin atlanması şansı yüksektir.

Çocuklarda kasık fıtığı teşhisi, deneyimli bir çocuk cerrahı tarafından fiziksel muayene ile konabilir. Kimi zaman inceleme sırasında fıtık saptanmayabilir. Bu durumda annenin verdiği öykü tanı için önemlidir. Kasıkta, anlattığım tanıma uyan şişlik, çocukta bir defa bile görülmüş olsa kasık fıtığı teşhisi konması için yeterlidir. Eğer şişlik içerisinde ele gelen sertlik varsa, ultrasonografi yapılarak bunun nedeninin araştırılması gerekir. Eğer şişlik görülmüşse tanı için ultrasonografik incelemeye gerek yoktur.

Kasık fıtığının tedavisi nasıldır?

Çocukluk çağında kasık fıtığının kendiliğinden kaybolma şansı yoktur. Bu nedenle, tanı konduktan sonra cerrahi yöntemle onarılmalıdır.

Çocuklarda kasık fıtığı ameliyat ne zaman yapılmalı?

Çocuklarda kasık fıtığı ameliyatı, tanı konduktan sonra uygun olan en kısa zamanda yapılmalıdır. Çocukta başka bir hastalık ya da öncelikli tedavi gerektiren doğumsal anormallik olmadığı sürece, çocuğun yaşı ya da ağırlığı ameliyat için bir engel değildir.

Ameliyat, apendisit gibi acil olarak yapılması gereken bir durum olmamakla birlikte gecikilmesi doğru değildir. Özellikle, çocuk ne kadar küçükse fıtık boğulmasının oluşma olasılığı da o denli yüksek olduğundan, cerrahi tedavinin gecikilmeden yapılması büyük önem taşır. Yenidoğan yoğun bakım birimlerinde izlenmekte olan prematüre bebekler ise tedavileri tamamlandığında taburcu edilmeden hemen önce ameliyat edilebilir.

Çocuklarda kasık fıtığı onarımı nasıl yapılır?

Ameliyat genel anestezi altında gerçekleştirilir. Kasıktan yapılan küçük bir kesi ile girilerek kanaldan dışarı doğru uzanan fıtık kesesi, boyun kısmı dikilerek çıkarılır. Eğer testis yerine inmemişse, ameliyat sırasında indirme işlemi de gerçekleştirilir. Erkek çocuklarda, aynı seansta sünnet de yapılabilir. Sünnet, ameliyat sonrası bakım ve izlemde ek bir yük getirmez.

Kasık fıtığı ameliyatı, çocukluk çağındaki diğer tüm kasık sorunlarının cerrahi tedavilerinde olduğu gibi günübirlik olarak yapılır. Günübirlik ameliyatlarda hasta geceyi hastanede geçirmez. Ameliyat sonrasında 4-6 saatlik bir izlem sonrasında taburcu edilir. Fakat, bebek prematüreyse veya fıtık ameliyat edilmeden önce boğulmuşsa o zaman ameliyat sonra çocuğun bir gece hastanede izlenmesi gerekebilir.

Çocukluk çağı kasık fıtığı ile erişkinlerde görülen  arasındaki fark nedir?

Çocuklarda kasık fıtığının oluşma nedeni, bebeğin gelişimi sırasında kasık kanalına doğru uzanan karın zarının doğumsal olarak kapanmamasıdır. Bu nedenle, çocuklarda görülen kasık fıtığı doğumsal bir anormalliktir. Erişkinlerde ise, kasık kanalını oluşturan yapılarda oluşan bir zayıflık söz konusudur. Yaş, ağır kaldırma, kilo, süregen kabızlık ya da çok sayıda gebelik gibi karın içi basıncını artıran nedenler bu duruma yol açabilir. Bu yüzden, erişkinlerde oluşan fıtıklar sonradan kazanılmıştır.

Çocukluk çağı fıtık onarımı erişkine göre daha kolay ve basittir. Erişkinlerde, kanal duvarını sağlamlaştırmak amacıyla destek dikişi ya da yama (greft) koymak gerekebilir. Çocuklarda ise bunlara gerek yoktur. Erişkinlerde fıtık onarımı laparoskopik olarak da yapılabilirken çocuklarda bu yöntemin yeri yoktur.

Çocukluk çağı fıtıklarının onarımdan sonra yinelemesi olasılığı çok azdır. Erişkinlerde ise, eğer duvarda zayıflık varsa bu olasılık çok daha yüksektir.

Sağlıklı günler dileklerimle.

Prof. Dr. İrfan Serdar Arda | Çocuk Cerrahisi Uzmanı