Besin zehirlenmeleri herkesin başına gelebilecek bir durumdur. “Besin zehirlenmelerinin ölümle sonuçlanabileceği hiç akıldan çıkarılmamalıdır.” diyen Cerrahpaşa Tıp Fakültesi, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Gastroenteroloji Hepatoloji ve Beslenme Uzmanı Prof. Dr. Tufan Kutlu, besin zehirlenmesi konusunda detaylı bilgi verdi.
Besin zehirlenmesi nedir?
Besin zehirlenmesi bazı bakteri, virüs ve parazitlerin veya toksinlerinin ya da bazı kimyasal maddelerin besinler veya su yoluyla alınmasından saatler veya günler sonrasında ortaya çıkan daha çok ishal, kusma ve karın ağrısı ile kendini gösteren bir hastalık tablosudur. Ancak bu durum bazen çok daha ağır seyredebilir. Clostridium botulinum adlı bakterinin alınmasından sonra felçlerle kendini gösteren ve ağır bir hastalık tablosu olan botulismus, Amanita phalloides isimli bir mantarın yenmesinden sonra ise ağır karaciğer yetersizliği sonrasında ölüm görülebilir. Besin zehirlenmesi aynı besinleri yiyen çok kişide aynı anda ortaya çıkar.
Hangi besinlerle besin zehirlenmesi görülebilir?
Çeşitli mikroorganizmalarla kontamine olmuş olan et, tavuk, balık, deniz ürünleri, süt, peynir, yumurta, makarna, pirinç, çeşitli sebzeler, salata, konserveler, bal, su ve mantar başta olmak üzere çok çeşitli besinlerin yenmesinden sonra besin zehirlenmesi görülebilir.
Hangi mikroorganizmalar besin zehirlenmesinden sorumludur?
Salmonella (et, tavuk, yumurta, süt, salata), Shigella (balık, salata), Yersinia (süt), Vibrio parahemolyticus (deniz ürünleri), Campylobacter (su, et, süt, tavuk) ve Clostridium Botulinum (evde yapılan sebze ve meyva konserveleri, balık, bal) gibi bakteriler, Rotavirus, Norwalk virus ve Adenovirus gibi viruslar (su) ve giardia, amip gibi parazitlerle temas etmiş besinler zehirlenmeye yol açabilir.
Mantar zehirlenmesi nedir?
Mantar zehirlenmesi, Amanita, Galerina, Lepiota gibi zehirli bazı mantar türlerinin yenmesinden dakikalar, saatler bazen de günler sonra kusma, ishal, terleme, karın ağrısı, çarpıntı, alerjik belirtiler, bronş spazmı, havale geçirme, ağır karaciğer ve böbrek yetersizliği ve koma gibi bulgularla kendini gösteren bir tablodur. Bazı mantarlarla olan zehirlenmeler hafif seyrederken, amanita gibi bazı mantarlar ölümcül olabilir.
Besin zehirlenmesinden nasıl korunabiliriz?
Besin zehirlenmesinden korunmanın birinci şartı içilen veya kullanılan suyun temiz olmasıdır. Ayrıca yenilen tüm besinlerin (et, süt, yumurta…) taze olması ve uygun koşullarda hazırlanmış ve saklanmış olması gerekmektedir. Konservelerin üzerindeki son kullanım tarihine dikkat edilmeli, kutusu bombeleşmiş, üzeri paslanmış olanlar tüketilmemelidir. Botulismus yapan Clostridium isimli mikroorganizma evde yapılan konserveler ve bal yoluyla bulaştığı için evde yapılan konservelere ihtiyatla yaklaşılmalı ve küçük çocuklara bal verilmemelidir. Mantar zehirlenmesinden korunmak için ne olduğu bilinmeyen mantarlar tüketilmemeli kaynağı bilinen kültür mantarı tercih edilmelidir.
Besin zehirlenmesinde ilk yardım nasıl yapılabilir?
Besin zehirlenmesi şüphesi varsa o kişi kusturulmalı ve en kısa sürede en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. Yapılacak tahliller için şüpheli besin de birlikte götürülmelidir. Hastane şartlarında hasta kişinin ilk değerlendirmeden sonra midesi yıkanmalı ve destek tedavisine alınmalıdır. Zehirlenmenin türüne göre yapılacak tedavi değişir. Bazen basit tedbirlerle iyileşme sağlanabileceği gibi bazı mantar zehirlenmelerinde son çare olarak karaciğer nakli dahi gerekebilir.
