Doğumları heyecanla beklenen, titizlik ve özenle büyütülen çocuklarımız, özgür bir birey olma yolunda hayatının en önemli adımını okula başlayarak atıyor. Çocuklarımız, ailelerinden destek alarak yaptığı birçok davranışı tek başına yapmak zorunda kalıyor. Bunlardan en önemlisi de beslenme. Beslenme sorunları, tüm gün süren okullarda ve 1.sınıfa yeni başlayan çocuklarda daha sık gözlemleniyor.
Okullarda çocukları bekleyen beslenme problemleri
Sabah okula giden çocuklara öncelikle evde mutlaka proteinli (peynir, yumurta, süt v.b.) ve lifli gıdaların (tam buğday ekmeği, yeşillik, domates, salatalık) olduğu bir kahvaltı hazırlanmalıdır. Kahvaltı yapmayan çocuklar, diğer öğünlerini düzgün ayarlayamamakta ve derslerde yeterli performansı gösterememektedirler. Eğer okulda öğle yemeği yoksa çocuklar ya kantinlerden hamburger, tost, sosisli sandviç veya sevdikleri pratik ama besin değeri düşük şekerli ve yağlı yiyecekler almayı tercih edebiliyorlar.
1. sınıfa başlayan birçok çocukta ise, yemek yeme eylemi maalesef ki genellikle anne desteği ile sürdürülüyor. Konu ile ilgili annesinden destek alan çocuk tek başına yemek yemekte zorlandığı için yemesi gerekenleri yiyemiyor. Daha sonra, açlıklarını okul kantinlerindeki, kana çabuk karışan tatlı yiyeceklerle desteklemeye çalışıyorlar. Bu nedenle daha küçük yaşlarda çocuklarımıza kendi öz bakımları ile ilgili eğitim vermek çok önemli.
Diğer bir husus da yemek seçme davranışı. Birçok çocukta görülen ciddi bir sıkıntı ne yazık ki… Okulda yemek çıksa bile, sevmediği bir mönüye denk gelirse çocuk öğününü tamamlayamıyor. Eğer akşam yemeğiyle desteklenmezse bu da ayrı bir problem haline gelebiliyor. Bu yüzden veli-öğretmen işbirliği ile eksiklikler saptanmalı ve düzene konulmalıdır. Tabi bunun öncesinde çocuk okula başlama sürecine kadar muhtemel değişik tatlar çocuklara alıştırılmaya çalışılmalıdır.
Okul kantinlerinde satılan zararlı görülen yiyecekler
Hamburger, patates, beyaz unlu mamuller, hazır kekler, bisküviler, cipsler, hazır meyve suları, şekerlemeler bazı kantinlerde salamlı ve sosisli yiyecekler, ketçap, mayonez gibi soslar ilk başta gözümüze çarpan sağlıksız yiyecekler arasındadır. İnsülin direnci, Tip 2 diyabet, hipertansiyon, karaciğer yağlanması, metabolik sendrom gibi hastalıklar genellikle ileri yaş hastalığı olarak bilinirdi, obezite ise çok daha nadir görünürdü. Fakat özellikle yukarıda sayılan yiyeceklerin çocuklar tarafından fazlaca tüketilmesi bu problemlerin çocuk yaşlarda ortaya çıkmasına neden olmaktadır. Bu tip yiyeceklerin aşırı tüketimi yağ hücreleri sayılarının arttığı gelişme döneminde obezite riskini artırmaktadır. Beyaz unlu ve şekerli ürünler ise insülin yanıtını artırdığı için insülin direncini oluşturabilmektedir. Bütün bunları sonucunda da metabolik sendrom dediğimiz şişmanlık, kolesterol yüksekliği, tansiyon, insülin direncinin birlikte olduğu sıkıntılı bir durum oluşmaktadır.
Okul kantinlerini daha sağlıklı hale getirmek için öneriler
Okul kantinlerinde satılan yiyeceklerin mutlaka denetlenmesi gerekir, bu denetim gerek okul yönetimi, gerekse yetkili bakanlıklar tarafından olmalıdır. Düzenlemelerde ve denetimlerde mutlaka uzmanlardan yardım alınması gerekir. Kantin satışlarında tam buğday ekmeği ile yapılmış tost veya sandviç, ayran, süt ve meyve satışı olmalıdır. Hazır meyve sularına bile yer verilmemelidir. Taze meyve suyu satışı olabilir. Mümkün olduğu kadar çocuklara sulu yemek veren yemekhaneler bulunmalı ve bunlar zorunlu tutulmalıdır. Bakanlıklar tarafından bu tip çalışmalar yapılmakta.
Fakat pratikte birçok okulda, bu düzenlemeler tam olarak maalesef hayata geçirilememiştir.
Konu ile ilgili anne babalara düşen görevler
Sağlıklı beslenme ile ilgili çocuklara iyi alışkanlıklar kazandırmak için, öncelikle ebeveynlerin sağlıklı beslenmesi ve çocuklarına örnek olması gerekmektedir. Unutulmamalıdır ki çocuklar anne-babaların aynasıdır. Sağlıklı ve sağlıksız besinlerle ilgili bilinçlenen çocukların sıkıntı yaşama ihtimali daha azdır.
Bunun yanı sıra eğer okullarda yemek veriliyorsa mutlaka ailenin yemek listesini takip etmesi gerekir. Örneğin öğle yemeğinde çocuk köfte/tavuk v.b protein içerikli bir ana yemek tüketecekse, akşam yemeği için sebze yemeği hazırlamaya özen gösterilmelidir.
Bir diğer önemli konu ise beslenme çantaları. Beslenme çantasına poğaça, börek, patates, beyaz ekmekle hazırlanmış sandviçler, hazır kek, hazır meyve suyu gibi şeker dengesini bozacak yiyecekler koyulmamalı. Bunlar yerine, tam buğday ekmeği ile yapılmış sandviç, içecek olarak ayran, süt veya su, yağlı tohumlardan aşırıya kaçmadan fındık, badem veya ceviz ve meyvenin kendisini koymak çok daha sağlıklı bir alternatif olacaktır.
