İnsanlar eski çağlardan günümüze kadar çeşitli enfeksiyonların tedavisinde doğadan toplanan propolisten yararlanmayı bilmişlerdir. Propolis cerrahi müdahalelerde, yara ve dokuların iyileştirilmesinde vazeline karıştırılarak merhem olarak kullanılmıştır. bilinmektedir. Flavanoidlerin bazıları çok çeşitli bakteri türlerine etkili olmaktadır ve kalp damar sistemi üzerine etkili olduğu, kan dolaşımını düzenlediği, kılcal damar çatlamalarını azalttığı, mide mukozasını ülsere karşı koruduğu, mide yaralarını küçülttüğü, iç salgı sistemini düzenlediği ve halsizliğe karşı olumlu etkisi olduğu belirlenmiştir.
Arılar antibiyotiği insanlardan milyonlarca yıl önce keşfettiler
Propolis önemli bir bal arısı ürünüdür. Arıcılarımız arasında arı zamkı ya da preboli olarak da bilinir. Çok eski çağlarda keşfedilerek doğal bir antibiyotik olarak kullanılan propolis, bal arıları tarafından ağaçların kozalaklarından, kabuklarından, bitkilerin tomurcuk ve filizlerinden toplanan ve çeşitli yağlar, polenler, özel reçine ve mumsu maddelerin karışımından oluşan bir maddedir.
Bal arıları propolisi kovan içindeki delik ve çatlakların kapatılmasında, peteklerin tamir edilmesinde ve birbirlerine yapıştırılmasında, savunma ve kovan girişini daraltmak amacıyla kullanırlar. Kovan içine girerek ölen büyük böcekler de enfeksiyon kaynağı olmamaları için arılar tarafından propolisle kaplanır. Propolis, birçok ilacın aktif maddesi olan flavonoidler, antioksidanlar ve biyolojik aktif maddelerden oluşmaktadır.
Propolis, normal hücrelerin faaliyetlerinin kötü hücreler tarafından engellenmesini önlemede kullanılır. Özellikle üst solunum yolları ve orta kulak enfeksiyonlarında, ağız yaralarında, mide ve on iki parmak bağırsağı ülserinde yararlı etkiler gösterir. Ayrıca; vücut fonksiyonları için gerekli bakterilere zarar vermeden enfeksiyonlara karşı, virüs öldürücü ve bakteri saldırılarını önleyici olarak insan ve hayvanlar üzerinde etkili olmaktadır. Propolisin kanserin semptomatik koşullarından olan hücre bölünmesinin kontrolünde önemli rol aldığı saptanmıştır.
Propolis hangi amaç ile kullanılır?
Doğal ve koruyucu özellikleri olan propolisin kimyasal yapısı ve farmokolojik özelliklerinin daha ayrıntılı incelenmesi çeşitli şekillerde kullanımını yaygınlaştırmıştır. Propolis ürünlerini kapsül, tablet, granül, pastil ve ciklet şeklinde bulmak mümkündür. İşlenmemiş ham propolis doğal olarak ağızda yumuşatılarak çiğnenebilir veya doğrudan yutularak kullanılabilir. Bu şekilde alınan ham propolis, sindirim sisteminde yavaş çözülerek kana geçmekte, halsizlik durumlarında, ağız ve boğaz rahatsızlıklarında, sindirim sistemi mukozasının düzenlenmesinde ve diş ağrılarında kullanılmaktadır.
Propolisin zayıflamaya yardımcı etkisi gerçek midir?
Propolis güvenli bir diyet ürünüdür. Düzenli alındığında herhangi bir yan etkisinin olmamakta ve vücut direncini artırmaktadır. Ancak bazı kişilerde alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir ve bu açıdan hekime danışılmadan kullanılmamalıdır. Klinik araştırmalara göre antibiyotiklerle birlikte kullanıldığında bu ilaçların etkisini arttırmış, anestezik ve antioksidatif etki göstermiştir. Propolis eriyiğinin ikinci derecede yanık, yara ve egzamaların tedavisinde olumlu sonuçlar verdiği, çimlenmeyi engellediği ve güçlü bir antiseptik olduğu belirlenmiştir.
Propolis, nerelerde kullanılıyor?
Propolis, bakterilerin birçoğuna karşı öldürücü ya da gelişmelerini engelleyici bileşikler içermesi nedeniyle bazı bakteriyel hastalıklarda, bazı mantar hastalıklarında, içerisindeki esansiyel yağ asitleri nedeniyle lokal anestezide, kafeik asit nedeniyle grip, uçuk gibi virus enfeksiyonlarında, kafeik asitin antitümör etkisi nedeniyle akciğer kanserlerinde, doku ve hücre yapısını düzenlemede, antiromatizmal özelliği nedeniyle romatizma hastalıklarında tedaviye yardımcı olarak kullanılmaktadır.
Bu güne kadar yapılan çalışmalar propolis’in önümüzdeki yıllarda özellikle ilaç, kozmetik ve gıda sektöründe çok daha yaygın olarak kullanılacağını ve arı ürünleri içerisindeki önemini daha da arttıracağını göstermektedir.
Selma Coşgun, Ziraat Mühendisi
