Sınavlar kimi zaman eğitim hayatının kimi zaman da iş hayatının başlangıcıdır. Özellikle üniversite sınavı gibi hem gencin hem de ailenin beklentilerinin yüksek olduğu sınavlar hayatımızda önemli noktalardır. Sınav kaygısı, genellikle sınavlara karşı hissedilen korku ve sınavlarda hedeflenenin altında performans gösterileceği ya da başarısız olunacağına dair hissedilen yoğun endişedir. Sınav kaygısıyla başa çıkma yolları konusuna geçmeden önce kaygıyı ve sebeplerini anlamak gerekir.
Sınav kaygısı nedir?
Sınav kaygısı, sınavlara karşı hissedilen korku ve sınavlarda hedeflenenin altında performans gösterileceği ya da başarısız olunacağına dair hissedilen yoğun endişe hâlidir. Kaygı aslında yeteri kadar yaşandığında insanı motive etmeye yardımcıdır ancak fazlası performansı olumsuz yönde etkiler. Bu konuda yapılmış pek çok bilimsel araştırma bulunmaktadır.
Özellikle lise ve üniversiteye giriş sınavları sırasında aileler, çocuklarına sınavın önemli olmadığını sadece elinden geleni yapmasını söyleseler de öte yandan çok çalışmasını isterler. Hatta her konuşmalarının içine, bu sınavı kazandığında her şeyin daha iyi olacağı, hayatının değiştireceğini sıkıştırırlar. Tüm bunların ardından ise çocuğun sınav kaygısına şaşırır ve onun kaygıyla baş etmesini beklerler.
Sınav kaygısı sebepleri nelerdir?
Sınav kaygısı sebepleri arasında, yetenekleri küçümsemek veya en iyiyi istemek yer alabilir. Sınav kaygısının en önemli sebeplerinden biri, her şeyin kötü gideceğine dair oluşan düşüncedir. Öte yandan bu kaygı fizyolojik ihtiyaçların yeteri kadar karşılanamamasından da doğabilir. Sağlıksız beslenme, alkol kullanımı, sigara, yetersiz uyku gibi fizyolojik durumlar kaygıyı artırabileceği gibi hata yapma riskini de yükseltebilir. Bu da kişinin daha fazla kaygılanmasına sebep olabilir. Ayrıca plansız-programsız olmak, hedef belirleyememek, çevrenin olumsuz etkileri de kaygının artmasına neden olur.
Sınav kaygısı belirtileri nelerdir?
Sınav kaygısı belirtileri arasında akla gelen “Başaramazsam ne yaparım?”, ” Aileme ne derim?”, “Arkadaşlarım ne der?” gibi akla gelen olumsuz düşüncelerin yanı sıra fizyolojik olarak bazı belirtiler de gözlemlenebilir. Bunlardan bazıları şöyledir;
- Sıkıntı,
- Terleme,
- Ağız kuruluğu,
- Titreme
- Mide bulantısı,
- Kalp çarpıntısı, nabız yükselmesi gibi fizyolojik belirtilerin yanı sıra, olumsuz düşünceler ortaya çıkabilir.
Sınav kaygısıyla başa çıkmanın yolları
Sınav kaygısıyla başa çıkmanın yollarının ilki, ailelerin gerekli ortamı hazırladıktan sonra, çocuklarına her şartta yanlarında olacaklarını hissettirebilmeleridir. Çocuk, ailesinin sevgisini sadece başarıyla kazanamayacağını bilmelidir. Sınav stresi yaşamamak için öncelikle programlı ve düzenli çalışmak, tekrar etmek, gerçekçi hedefler koymak, başkalarının söyledikleriyle değil, kendi sonuçlarına göre beklentiler içinde olmak, sosyal faaliyetlerden tamamen kopmayıp, uygun periyotlarda devam etmek önemlidir. Sınavdan önceki gün yaşam tarzını bozmamak gerekir. Erken uyumaya zorlamak, zihin açtığı düşünülen bir takım besinler yedirmek vb. her zaman yapılanın dışında olan davranışlar sergilemek kaygıyı artırır. Bunların haricinde sınav önce yapılabilecekler ise şöyledir;
- Sınav öncesinde ders çalışmamak,
- Yaşam rutinini bozmamak, (Çocukları erken yatmaya zorlamak vb.)
- Uygun beslenmek, (Sınavda iyi geleceği düşünülen besinleri son saatlerde yedirmeye çalışmamak vb.)
- İyi uyumak, (Her zamanki kadar yeterli uyku)
- Egzersiz yapmak, (Nefes egzersizleri ve rahatlatıcı hareketler)
- Bilmediklerinizi değil, bildiğiniz şeylere odaklanmak,
- Sınava girilecek yeri önceden tespit etmek ve sınav günü önceden yola çıkmak,
- Sınavda bulunması gereken kalem, silgi, kimlik, giriş kartı gibi malzemenin önceden hazırlanmış olması,
- Sınava girmeden önce çocuğun rahatlayacağı şeyler yapmasına müsade etmek. (Arkadaşlarla konuşma, aileyle olma, müzik dinleme, yalnız kalma vb.)
- Sınav stresi tuvalet ihtiyacını artırabilir bu sebeple önceden tuvalete gitmek,
- Sınav süresini iyi ayarlamak. Kaç soru olduğunu, her soruya ne kadar zaman ayırabileceğinizi gözden geçirmek,
- Sınav anında kaygı artarsa kalemi, kağıdı bırakıp kısa bir süre ara vermek, derin ve sakin nefes almak,
- Sınavda yönergeleri iyi okumak, istenileni tam anlamak önemlidir. Sakin olmak ve doğru okumak fayda sağlayacaktır.
Çocuğumuzun geleceği elbette çok önemli ama, yaşamı ve sağlığı her şeyden önce gelir. Sınav kaygısıyla baş edebilir ve birbirinize sevginizi, güveninizi gösterirseniz üstesinden gelinmeyecek hiçbir sınav yoktur. Eğer siz veya çocuğunuz çok kaygılıysa bunun için sınavdan önce profesyonel bir destek alabilirsiniz. Bu destek kişiye, kaygı sebepleri ve düzeyine göre değişiklik gösterebilir.
