Yaz aylarında çocuk ve yetişkinlerde ishal vakalarnın sık görülme sebebi sıcak hava sebebiyle hızla üreyen bakteriler, açık alanlarda geçirilen sürenin artması, havuz kullanımı, temizliğe gereken özenin gösterilmemesidir.
Çocuklar bu dönemlerde mide ve bağırsak enfeksiyonlarına sık yakalanırlar. İshal bebek ve çocuklarda endişe vericidir çünkü sıvı kaybı önlenemediği takdirde ciddi sonuçlar doğabilir. İshali durdurmaya yardımcı gıdalar ve önleme yollarını bilmek sorun oluşmadan tedbir almak önemlidir. İshali durdurmak için bilinçsiz ilaç alınmamalıdır. Bazı probiyotik, prebiyotik gıdalardan faydalanırken bazı gıdalardan biraz uzak durmakta da fayda vardır.
Sıvı kaybı önlendiği takdirde ishali geçiren bazı besinler faydalı olabilir ancak burada çocuğun genel durumu önemlidir. İshal ve kusma başka ciddi rahatsızlıkların sonucu da görülebilir. Altında yatan ciddi bir zehirlenme olabileceği gibi bulaşıcı pek çok hastalıkta da bu belirtilerin ortaya çıkabileceği unutulmamalıdır. Sebep ne olursa olsun ilk yapılması gereken sıvı kaybını yerine koyabilmek olmalıdır. Bebeklerde günde 5-6 bez ishal sebebiyle değiştirilmişse hemen hekime başvurulmalıdır.
İshal nedir?
İshal, dışkının sıklığında miktarında ve hacminde artma olarak açıklanabilir. Günde üç veya daha fazla sulu dışkılama ishal olarak adlandırılır. Dışkı şekilsiz, yumuşak ve sulu bir görünümde olur. İshaller 5 yaş altında sık görülmekle birlikte, iki yaştan küçük çocuklarda ve bebeklerde çok ciddi sonuçlara yol açabilir. Özellikle bebeklerde sıvı kaybına bağlı ölümler görülebilir. İshal ile kaybedilen sıvının az az, sık sık bulantı veya kusmayı tetiklemeyecek şekilde yerine konulması gerekir. Sıvı kaybı engellendiği sürece sorun oluşmaz.
Yaz ishali besin ve su yoluyla bulaşıyor
İshal genellikle en çok 0-5 yaş grubunu etkilemektedir. Mide ve bağırsak sistemi enfeksiyonu olan bu rahatsızlığa eğer ateş ve kusma da eşlik ediyor ise hemen doktora başvurulmalıdır. Enfeksiyona yol açan virüsler sıcak hava ile çoğaldığından besin ve suyla kolaylıkla bulaşabilir. Bozuk gıdalar, açık büfe yemekler, uygun şartlarda üretilmemiş dondurma ve sütlü yiyecekler, gıdaların uygun şartlarda üretilip saklanmaması, ev ortamında pişirildikten sonra buzdolabına konulmamış yemekler, açıkta satılan hazır gıdalar, iyi yıkanmamış gıdalar ile yapılan salatalar yaz ishali yapan besinlerdir.
Yaz aylarında sıcakla birlikte çoğalan bakteriler su veya besinleri kirletebilir. Kirlenmiş suların içilmesi, çiğ sebzelerle hazırlanmış iyi yıkanmamış salatalar ve meyvelerin yenmesi ishal yapan mikropların ağız yoluyla alınarak çocukların bağırsaklarına ulaşmasına zemin hazırlar.
Bakterilere bağlı ishallerin en sık nedeni koli basilidir. Aniden oluşan sulu ishal ve kramp şeklinde karın ağrısı ile ortaya çıkar. Altı aydan küçük bebeklerde huzursuzluk ve beslenme güçlüğü görülür, sarı-yeşil renkli, kansız ve sümüksüz, iltihap hücresi (lökosit) içermeyen dışkı ile karakterizedir. Bazı tipleri kanlı ishale de neden olabilir.
İshal olmadan önlem alın
- Ellerinizi ve gıdaları iyi yıkayın
Yaz ishali olmamak için temizlik ve dengeli beslenme çok önemlidir. Gıda, su ve el temizliği korunmada ilk şarttır.
- İşlenmiş gıda yemeyin
Hazır ve işlenmiş gıdalar bağırsak florasına en çok zarar veren besinlerdir. Çocukları paketlenmiş gıdalardan mümkün olduğunca uzak tutmak ve bolca probiyotik içeren yoğurt, ayran, kefirle beslemek önemlidir. Çocuklar açıkta satılan yiyeceklerden uzak tutulmalıdır. Dışarıda açıkta satılan dondurma da yaz ishallerinde önemli bir etkendir.
- Gıdaların son kullanma tarihine dikkat!
Besinlerin son kullanma tarihi iyi okunmalı, saklama koşulları hakkında tereddüt yaratan yerlerden gıda alınmamalıdır. İshal olan çocuğa kayısı, erik, çiğ sebze, salata, kepekli ürünler, inek (keçi vb) sütü gibi bağırsak hareketlerini daha da artıran gıdalar, hazır, bol yağlı, şekerli yiyecekler, gazlı içecekler verilmemelidir.
İshal olan çocuğa bağırsakları çok yormayacak gıdalar verilmelidir. Bu gıdalar hafif ishalleri geçirebilir. Prebiyotikler; bağırsak florasının faaliyetlerini olumlu yönde etkileyerek, bağırsak hareketlerini düzenler ve kötü bakterilerin çoğalmasını önlemede yardımcı olurlar. Probiyotik bakteriler ise dışarıdan gelen zararlı bir bakteriyi bağırsak florasında tüketerek yani laktik asit üreterek zararlı maddelerin orada çoğalmasını engellerler.
Bunları doğal yollardan almak en güzelidir. İshal olan çocuğa kusmayı tetiklemeyecek kadar sık sık azar azar su verilmelidir. Sıvı kaybı telafi edilemiyorsa muhakkak sağlık kurumuna başvurulmalıdır. Özellikle bebekler çok çabuk sıvı kaybı yaşarlar. Bu dönemde meme emen bebekler daha fazla emzirilmeli ememiyor ise duruma hastanede müdahale edilmelidir. Daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde sıvı kaybını önlemek şartı ile bazı besinler ishali durdurmakta yardımcıdır. Yaz ishalini durdurmaya yardımcı gıdalar aynı zamanda hastanın süreç içerisinde rahatlamasına da yardımcı olabilir.
İshale iyi gelen gıdalar
Bebekler sıvı kaybına karşı sık sık emzirilmelidir. Bebeklerde sıvı kaybı yetişkinlerden daha tehlikelidir.
- Nişastalı besinler
Pirinç, makarna ve patates yağsız olarak verilebilir.
- Probiyotik içeren
Yoğurt, ayran, kefir
- Prebiyotik içeren
Muz, elma, şeftali verilebilir.
Virüslere bağlı enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisi gerekmezken, bakteri ve parazitlerin oluşturduğu ishal tedavisinde antibiyotik tedavisi gerekebilir. Bağırsak hareketlerini etkileyerek ishali durduran ilaçlar hekime danışmadan çocuklarda kesinlikle kullanılmamalıdır.
