Bebek beslenmesi ve ek gıdalara geçiş anne bebek açısından önemli bir dönemdir. Anne sütü bebeğin gereksinim duyduğu besin maddelerini uygun miktar ve kalitede içermesi nedeniyle mucizevi bir besindir. Büyümeye hızla devam eden bebek bir süre sonra ek gıdalara geçiş sürecine girecektir. Bu döneme geçişte size yardımcı olacak en doğru bilgiyi çocuğunuzu takip eden çocuk doktorunuzdan alabilirsiniz.
Çocukluk çağında beslenme, sağlıklı yaşamın sürdürebilmesi ve büyüme-gelişmesi için gereken tüm enerji ve besin öğelerini karşılayan beslenme olarak tanımlanır. Yaşamın ilk iki yılı, büyümenin ve gelişmenin en hızlı olduğu dönemdir. Bu dönemde doğru beslenmenin ileri yaşlara da yansıyan önemli etkileri vardır. Yaşamın ilk 12 ayı olan süt çocuğu döneminde ilk 6 ay anne sütü ardından daha katı, pütürlü besinlere geçilir.
Doğumdan sonraki ilk birkaç yıl, sağlıklı yaşamın temellerinin atıldığı dönemdir. Anne sütü bebeğin gereksinim duyduğu besin maddelerini uygun miktar ve kalitede içermesi, enfeksiyonlara karşı koruyucu özelliktedir. Bebeğin fizyolojik ve psikososyal gereksinimini 6 ay tek başına karşılamaya yeterlidir, bu aylardan sonra bebeğe uygun ek gıda verilmesi, malnütrisyon ve enfeksiyon tehlikesinden uzak, sağlıklı başlangıç yapmasını sağlar. Ek gıdaya geçiş döneminde bebek anne sütü veya mama ile beslenmeye devam etmektedir.
Ek gıdaya geçiş dönemi ve bebek beslenmesi
- Bebeğin ilk altı ay tüm gereksinimlerini karşılayan anne sütü bu aydan itibaren bebeğin gereksinimini karşılayamaz. 6 ay ile 24 ay arasında anne sütüne ev yemeklerinin eklendiği dönem. Ek gıda 17 haftadan önce başlanmamalı ve 26. haftadan daha geç başlanmamalıdır.
- Çocuğun beslenme alışkanlığı edindiği dönemdir.
- Sağlıklı beslenen bebek dönemidir.
- Sosyal beslenme eğitiminin alındığı dönemdir.
- Beslenme bozukluğu, ishal, pnömoni, malnütrisyon gibi hastalıkların en sık görüldüğü dönemdir.
Ek gıdalara geçiş zamanı
Ek gıdalara geçiş yaşını bebeğin sindirim sisteminin ve metabolik işlevlerinin gelişim derecesi ile nörolojik ve psikososyal gelişimi belirler.
- İlk 3-4 ay bebeğin yutma refleksinin zayıf olduğu emerek beslenme dönemidir.
- Kaşıkla verileni çıkarma dönemidir.
- 4-6 ayda yarı katı gıdaları ağız boşluğunun arka tarafına aktarmaya ve yutmaya başlar. Baş ve boyun kontrolünün tamamlanması, el-göz koordinasyonunun gelişmesi, anne ve çevreyle ilişkiye geçmesi, oturmaya başlaması gibi gelişim basamakları gereklidir.
Ek gıdalar
- Tek öğün olarak az miktarda başlanıp giderek artırılır. 3-4 gün sonra yeni bir besin eklenmeli
- Bebek açken gıda denenmelidir. Gıdayı bebek almazsa zorlamamalı.
- Gıdalar kaşıkla verilmelidir
- Gıdalar taze ve doğal olmalıdır. Konserve, katkı maddeli gıdalar verilmemeli.
- Hijyene dikkat edilmelidir.
- Çocukla göz kontağı kurulup konuşulmalıdır.
- Bal 1 yaşına kadar ani bebek ölümüne neden olabileceği için verilmemelidir.
- İnek sütü 1 yaşına kadar alerjik olması nedeniyle verilmemelidir.
- Turunçgil meyveler 1 yaşına kadar verilmemelidir.
4-6 ay arası beslenme
Sebze Püresi: Genellikle öğle öğünde verilmeye başlanır. 2 orta havuç, 1 orta patates ve 1 tatlı kaşığı pirinçle hazırlanan gıda pişirilir ve blenderdan geçirilir. 1 hafta sonra 2-3 günde bir yeni mevsim sebzeleriyle zenginleştirilir (enginar, kereviz,yer elması, bezelye, fasulye, mısır, kabak) ve bir tatlı kaşığı zeytinyağı eklenerek hazırlanır. Sebze çorbaları en fazla 2 gün dolapta saklanabilir. Derin dondurucuda az miktarlarda dondurulabilir.
Meyve püresi: Ara öğün olarak verilebilir. Elma, armut, muz, şeftali, üzüm, kayısı gibi meyveler püre yapılarak bir veya iki tatlı kaşığı başlanır ve artırılır. Meyveler iyi yıkanmalı kabukları soyulmalı ve ufak parçalar halinde çatalla ezilmelidir. Günde bir veya iki kez öğün aralarında orta büyüklükte bir meyve verilebilir.
Pirinçli Muhallebi: Pirinç glutensiz ve en az alerjik besin olduğu için ilk önerilen yiyecektir. Pirinçli hazır kaşık mamaları 1-2 kaşıkla başlanmalıdır. Pirinç unuyla muhallebi hazırlanabilir.
6-8 ay arası bebek beslenmesi
Sebze püresi (enginar, kereviz, yer elması, bezelye, fasulye, mısır, bal kabağı, semizotu) beyaz et veya yağsız dana etiyle birlikte pişirilip blender dan geçirilebilir. Besinlerin kıvamı biraz daha yoğun ve orta derecede pütürlü olabilir.
Meyve püresi
Peynir,
Yoğurt evde günlük hazırlanmalı
Yumurta sarısı ( iyice pişmiş ve 1 çay kaşığı başlanır 1 hafta içinde yarım yumurta sarısına geçilir)
Bebeğiniz ek gıdayı sevmedi diye endişelenmeyin. Çocukların beslenme durumu en iyi kilo alışları ile değerlendirilir. Çocuğunuzu düzenli sağlık kontrollerine götürünüz.
Çocuklar desteksiz oturmaya başladıktan sonra en kısa sürede mama iskemlesi alınmalıdır.
8-9 ay arası bebek beslenmesi
Bebeğiniz artık unlu besinlerden verebilirsiniz. Kahvaltısına veya çorbasına 1 dilim ekmek içi ( tam buğday-tam çavdar-köy ekmeği) ekleyebilirsiniz.
Sebze püresi veya çorbalara şehriye, makarna ilave edilebilir.
Tarhana çorbası, kıymalı mercimek çorbası, yoğurt çorbası verilebilir.
Balık sebze püresi veya çorbanın içine taze olarak buğulama veya ızgara şeklinde eklenebilir. Derin sularda yaşayan balıklarda civa depoladıkları için bebeklere önerilmez.
9-12 ay arası bebek beslenmesi
Bebeğiniz 1 yaşına kadar anne sütü ve bebek maması almaya devam etmelidir.
Büyüme hızı azaldığı için iştahı ilk 8 aya göre daha az olacaktır.
Bebeğiniz bardaktan içmeye alıştırın.
Daha az öğütülmüş, daha çok pütürlü besinler verebilirsiniz. Yoğurt muhallebi gibi yumuşak kıvamlı gıdalar ile beslenmesi desteklenmeli.
Ellerini artık kullanabilir. Eline kaşık vererek yemeğe batırıp kendisini beslemeye çalışmasına izin vermelisiniz.
Sofra yemeklerini ekleyebilirsiniz. Kabak dolması, sulu köfte, kıymalı patates, fasulye, bezelye yemeği gibi çatalla hafif ezip verebileceğiniz yemekler uygundur. Yeme hızını bebeğinizin kendi ayarlamasına izin veriniz
Ek gıdaya geçiş döneminde yaşanan sorunlar
Çocuklar büyürken ek gıdaya geçiş döneminde en sık karşılaşılan sorunlar şunlardır.
- İshal, enfeksiyon, kusma
- İstah azlığı
- Yetersiz beslenme veya aşırı beslenme
- Kansızlık
- Annenin zorlaması sonucu anne-bebek ilişkisinin bozulması
Uzm. Dr. Hülya Çelik
